Çocukları Tanımada Kullanılan Yöntem ve Teknikler Nelerdir?

Kişiliği tanıma ve değerlendirmede kullanılan teknikler çocukları tanımak için de kullanılır.

Kişileri tanımada kullanılan tekniklerin belli başlıları; gözlem, görüşme ve bilgi formudur.

Değişik teknikler yardımıyla değerlendirilerek çocukların gelişim düzeyleri belirlenebilir. Eğitim programlarının hazırlanmasında da çocukların gelişim düzeyinin bilinmesi önemli bir yer tutar.

 Gözlem

Gözlem; kendiliğinden ortaya çıkan bir durumun, bir olayın, o duruma ve olaya müdahale etmeksizin gözlemci tarafından izlenmesi ve incelenmesidir.

Gözlem; çocukların doğal bir ortamda belli bir amaca yönelik olarak, sistemli ve planlı bir şekilde izlenmesi, sonuçların objektif olarak kaydedilmesi yolu ile bilgi toplama işidir.

Gözlem; araç gereç gerektirmediği, tüm koşullarda rahatlıkla yapılabildiği için kullanılması kolay bir tekniktir. Bundan dolayı, çocukları tanımada kullanılan temel tekniklerden biridir. Gözlem yapmak, olaylara ve objelere rastgele bakmak değildir. Belli bir amacı bulunan sistemli bir etkinliktir.

Gözlem, çocuk gelişimi ve eğitimi ile ilgili belli bir bilgi ve beceriye sahip kişiler tarafından kullanıldığında çocukları tanımak için gerekli doğru bilgiler sağlanabilir.

Küçük çocukların kelime dağarcığı dar olduğu için kendilerini ifadeleri genellikle vücut hareketleri şeklinde görülür. Bizim amacımız gözlem yoluyla elde ettiğimiz sonuçlarla hem çocuğu anlamak hem de gereksinmelerini karşılamaktır. Ancak bu tekniğin de yararlı ve sakıncalı yönleri vardır.

  Gözlemin Yararlı Yönleri

Kullanılması kolay bir tekniktir.

Alet ve malzeme kullanmak gerekmez.

Çocuğu, doğal haliyle izleme olanağı vardır.

Tek ya da topluluk içinde uygulanabilir.

Sürekli bilgi toplama olanağı vardır.

Her yaştaki bireye uygulanabilir.

Ayrıca zaman ayırma zorunluluğu yoktur.

Çocuğu bir bütün olarak ele alır.

  Gözlemin Sakıncalı Yönleri

Sadece görülebilen davranışları hakkında bilgi verir.

Ancak gözlem anı için bilgi verir.

Gözlem anının yorumlanması zordur.

Objektif olma zorunluluğu vardır.

Gözlemi uygulayanın bilgisi ve önyargıları, sonucu etkiler.

Gözlem Uygulanmada Dikkat Edilecek Noktalar

Gözleme başlamadan önce neyin gözleneceği saptanmalıdır.

Belli bir zaman dilimi içinde yalnız bir çocuk gözlenmelidir.

Belli bir zaman dilimi içinde çocuğun mümkün olduğu kadar çok yönü gözlenmelidir.

Farklı zamanlarda ve farklı durumlarda gözlenmelidir.

Gözlem anında çocuğun görebileceği şekilde not alınmamalıdır.

Gözlem verileri yalnız gözlenen davranışları zaman ve yer bildirilerek olabildiğince ayrıntılı yapılmalıdır.

Gözleme başlama ve bitirme zamanı yazılmalıdır.

Kayıt tutmak çok dikkat isteyen bir iştir. Bu nedenle arada 5 dakika dinlenmek yerinde olur.

Gözlem yapan kişinin göz ve kulak sağlığı yerinde olmalıdır.

Gözlem Yapmanın Aşamaları

Gözlemde planlama, gözlem ve kaydetme, yorumlama olmak üzere üç aşama bulunur.

Bu aşamalar şu şekilde açıklanabilir.

Planlama

Planlama aşamasında gözlem için gerekli hazırlıklar yapılır:

Gözlemin kim tarafından yapıldığı, süresi ve ne zaman yapılacağı belirlenir.

Gözlemin ne için yapılacağı yani amaçları belirlenir.

İncelenecek davranışlar belirlenir.

Dikkat edilecek noktalar ve gözlemle elde edilecek bilgilerin nasıl kaydedileceği planlanır.

Bütün bunları gerçekleştirecek bir form geliştirilir.

Görüşme

Kişilik özellikleri hakkında bilgi edinmek için, konuşma yöntemi kullanılabilir.

Kişiyle konuşarak bazı kişilik özellikleri hakkında bilgi edinilebilir. Konuşmanın şekli resmiyetten uzak samimin bir hava içinde sohbet tarzı konuşmalar olabildiği gibi, daha önceden hazırlanmış bir kalıba oturtulmuş soruların sorulmasıyla da görüşme yapılabilir.

Dostluk havası içinde geçen görüşmelere, serbest görüşme denir. Bu tür konuşmalarda doğal ilişkiler kurulup ve daha içten cevaplar alınabilirse bile konuşmayı yöneten kişinin, rahat ve kolay iletişim kurabilmesi konuşmayı iyi hatırlaması ve hatalı yorumlarda bulunmaması için çok iyi yetişmiş olması gerekir.

Tanıma tekniklerinin birçoğu bireyin ancak dışa vuran davranışlarını tanıma biçimindedir. Ancak bu bireyi tanımamız için yeterli değildir. Bizim için dışa vuran davranışların altında yatan gerçekleri öğrenmek önemlidir. Bunun için görüşme yöntemini uygularız.

Görüşme bireyle karşı karşıya gelerek yapılan en etkili bilgi toplama yollarından biridir. Yalnız çocukla ilgili değil onun tüm çevresini kapsayan bilgi toplama yoludur. Bu tekniği kullananların bilmesi gereken yönleri vardır. Bunlar;

  Yararlı Yönler

Doğal bir bilgi toplama yoludur.

Araç–gereç kullanma gerektirmez.

Sorunun altında yatan nedenleri çıkarmaya yarayan bir yoldur.

Her çeşit sorunda kullanılabilir.

Bireyi bir bütün olarak tanıma olanağı verir.

Bireye kendi sorununu gösterme ve çözme olanağı verir.

  Sakıncalı Yönleri

Objektif değildir.

Geçerliliğini kanıtlamak güçtür.

Sonucu yorumlamak güçtür.

Bireyin verdiği bilgiler doğru olmayabilir. Uygulayıcıyı yanıltabilir.

Oldukça uzun zaman alır.

Görüşmede uygulayıcının dikkatle izlemesi gereken yollar şunlardır:

  Hazırlık

Görüşmenin amacı saptanmalı

Görüşülecek kişi ve sorunu hakkında bilgi toplanmalı

Görüşme sırasında sorulacak soruları saptanmalı

Rahat ve sessiz bir ortam hazırlanmalı

Görüşme zamanı karşılıklı konuşularak saptanmalı

  Görüşme Anı

Doğal, güler yüzlü, samimi olmak

Rahat ve güven içinde olmasını sağlamak

Heyecanın yatışmasına yardımcı olmak

Çok konuşmamak, sözünü kesmemek ve dikkatlice dinlemek

Nasihat ya da tenkit etmemek

İstemediği açıklamaları yapmaya zorlamamak

Her söylenene inanmamak

Görüşmenin sonuna doğru önceden saptanan soruların sorulup sorulmadığını kontrol etmek

Görüşmenin yararlı olduğu mesajını kısa ve net konuşmayla belirtmek

  Görüşmeden Sonra

Görüşmede elde edilen bilgiler sır olmalı, ilgili olmayan kişilerle konuşulmamalı

Görüşmeden toplanan bilgiler objektif olarak yazılmalı

Elde edilen bilgiler doğrultusunda yorum yapılmalı ve izlenecek yolla ilgili öneriler belirtilmeli

Psikolojinin İş Alanları

Bilgi Formları

Bilgi formu çocuk hakkında bize ilk ve temel bilgileri veren formlardır. Çocuğu iyi tanıyan kişiler tarafından doldurulması çok önemlidir.

Bilgi formunda yer alması gereken bazı temel esaslar vardır.

Bunlar genel olarak aile hakkında bilgiler, çocuk hakkında bilgilerdir.

Çocuk hakkında genel olarak çocuğun kişilik özellikleri.

Hoşlandığı ve hoşlanmadığı şeyler sağlıkla ilgili bilgiler.

Varsa kronik ve süre gelen hastalıklar yer almalıdır.

Bilgi formu öğretmenler tarafından incelenmeli ve bilgiler özel durumlar, (bulaşıcı hastalıklar vb.) hariç gizlenmelidir.

Bilgi formunun doldurulma aşamasında samimi ve tarafsız olunması çok önemlidir.

Ekte verilen bilgi formundan yola çıkılarak;

Bulunduğu yer,

Mevsim,

Değer yargıları,

Hava koşulları (çevresel koşullar) vb. göz önüne alınarak bilgi formları hazırlanmalıdır.

Bilgi formu her çocuk için ayrı ayrı düzenlenir ve dosyalara eklenir. Eksik olan bilgiler ilerleyen zaman ve ilişkinin artması ile aileye tamamlatılmalıdır.

Bilgi formlarındaki bilgiler ile öğretmen çocuklara uygun aktivite ve etkinlikler hazırlayarak çocukların ortama uyumunu hızlandırabilir.

Bireysel farklılıkları olan çocukları bilgi formu sayesinde önceden fark ederek kişilik zedelenmelerini engelleyebilir. Çocuk hakkındaki bilgileri en kısa yoldan öğrenildiği bir tekniktir. Öğretmene uygulamada öncelik ve kolaylık sağlar.

 Bilgilerin Kaydedilmesi ve Saklanması

Çocukları tanıma çalışmalarıyla toplanan bilgilerin sistemli olarak tutulacak özel dosyalarına yazılması gerekir. Çünkü toplanan bilgiler belleğimizde her zaman tam olarak kalmaz.

Öğrendiklerimizin çoğunu unuturuz. Tanıma çalışmalarıyla topladığımız bilgilerse çok geniş ve çok çeşitlidir. Sonra bu bilgiler tek öğrenciyle ilgili de değildir.

Çocuklarımızın her biriyle ilgili bu geniş bilgi yığınını ayrıntılarıyla belleğimizde tutup sonra bunlardan yararlanma olanağı yoktur.

Çocukların gelişmeleri süreklidir, günceldir. Çeşitli yapısal ve işlevsel özellikleriyle bir bütün olarak gelişen, değişen öğrencimizle ilgili bilgilerimizi düzenli olarak dosyalarına işleyip çeşitli süreler içindeki gelişim akışını, bundaki normallik ve bozuklukları, aksamaları izlemek gerekir.

  Dosyaya bilgilerin kaydedilmesinde dikkat edilecek noktalar

Bilgilerin saptandığı tarih,

Bilgileri doğrulayacak kanıtlar,

Bilgilerin belirlendiği koşullar,

Bilgilerin düzeyi de yazılmalıdır.

Toplanan bilgiler dosyalara bu biçimde işlenirse ancak o zaman onlardan yararlanılabilir. Her çocuğun ayrı bir dosyası olmalı ve bilgiler titizlikle saklanmalıdır. Sistemli olarak bilgilerin kayda geçtiği dosyaya “Kişisel Dosya” ya da “Toplu Dosya” adını veriyoruz.

  Kişisel dosyada şu bölümler bulunmalıdır:

Bireyin kimliği.

Bedensel gelişimi ve sağlık durumu.

Ailenin sosyal, ekonomik, sağlık ve eğitim durumu.

Zihinsel, duygusal, cinsel sosyal, psikomotor gelişimleri.

Karakter, kişilik, mizaç özellikleri.

Gözlem sonuçları.

Kabiliyet, yetenek, ilgilerine yönelik bilgiler.

Uygulanan test sonuçları.

Özel problemleri

Bilinç düzeyleri farklılık gösterir

Bilgilerin Değerlendirilmesi

Tanıma teknikleri sonucu toplanan bilgilerin çocukların özelliklerini en iyi şekilde tanıyıp kişilik problemlerine çözümler bulmasıdır.

Söz konusu bilgilerin kullanılması bir takım işlemleri gerektirir. Bu çalışmalar, şunlardır.

Bilgileri kullanacak öğretmenin yeterliliğine,

Sorunların yapısal özelliklerine,

Bilgilerin niteliğine,

Eğitim ortamının olanaklarına,

Uygulanacak yöntemlere göre değişir.

Bu konuda kesin kurallar vermek, çalışmaları sınırlandırmak olanaksızdır. Yine de bazı önerilerde bulunmak yararlı olur. Bu öneriler şunlardır:

Toplanan bilgilerin hangi nedenlerin sonucu olduklarını araştırınız, bu konuda güvenilir bir kanıya varınız.

Bilgileri kullanılacakları alanlara göre gruplandırınız. Buna göre olası kullanılma alanları şunlar olacaktır:

Bireysel problemlerin çözümü,

Grup içi ve gruplar arası ilişkilerin düzeltilmesi, sağlıklı kılınması.

Düzenlenen aktivitelerin geliştirilmesi, değerlendirilmesi,

Etkin yöntemlerin ve araçların seçilmesi, geliştirilmesi,

Son aşama olan değerlendirme tutulan kayıtlar titizlikle gözden geçirilerek diğer tanıma teknikleriyle de elde edilen bilgiler bir araya getirilir ve değerlendirme yapılır.

Böylece davranışlar anlamlandırılarak yorumlamaya geçilir. Yorumlama sırasında, çocukla ilgili tüm bilgiler ve çocuğun içinde bulunduğu koşullar göz önünde bulundurulmalıdır.

Yorumlama, çocukları birbiriyle kıyaslayarak değil, her çocuğun kendine özgü özelliklerine göre yapılmalıdır.

Çocukları tanıma tekniklerini kullanırken değerlendirmenin sağlıklı ve güvenilir olabilmesi açısından bazı noktaların göz önünde bulundurulması gerekmektedir.

Çocukların tanımada, bir tekniği kullanmak yeterli değildir, bu nedenle birkaç uygun teknik birlikte değerlendirilmelidir.

Çocukları tanıma ve değerlendirme öğretmenin sorumluluğundadır.

Henüz okula başlamamış çocukları tam ve eksiksiz tanımak mümkün olmadığından değerlendirme çocuğa özel ve ortama uygun çıkar yapılmalıdır.

Çocukları tanıma tekniklerini kullanırken, eğitim programından kopuk olarak değil, bir bütün olarak değerlendirme yapılmalıdır.

Çocukları tanımada aileleri ve yaşadıkları çevre koşulları etkili olduğundan, onları çevreleriyle birlikte değerlendirmeye dikkat edilmelidir.

Çocukları tanıma tekniklerini kullanırken her çocuğun ihtiyacına göre farklı teknikleri kullanılabilir ve tekniğe uygun değerlendirme yapılmalıdır.

Çocukları tanımada, istenilen yararın sağlanabilmesi için tanıma teknikleri düzenli ve sürekli olarak değerlendirilmelidir.

Değerlendirme yaparken objektif olmaya dikkat edilmelidir.

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir