Stres ve Stresin Nedenleri Nelerdir?

Kelime anlamı baskı ya da gerginlik olan stres, karşılaşılan yeni durumlarda insanın psikolojik veya fizyolojik sınırlarının zorlanması olarak tanımlanabilir.

Stres nedenlerinin bazıları, herkesin az ya da çok karşı karşıya kaldığı günlük olaylardır. Kotu gecen bir sınav, komşunun yaptığı gurultu nedeniyle uyuyamama, baş ağrısı gibi durumlar bu türden stres nedenlerine örnektir. Boşanma, iş hayatındaki sorunlar, eşin vefatı ise daha uzun bir surece yayılan ve bireyin yaşam biçiminde genel değişikliklere yol açan stres nedenleridir.

Stres nedeni olan bu durumların bazıları çok sayıda insanı etkilerken bazıları kişiseldir. Savaş, doğal afet gibi durumlar çok sayıda insanı etkileyen stres nedenlerine; taşınmak, işsiz kalmak gibi durumlar ise bireysel stres nedenlerine örnektir. Stres sadece olumsuz durumlarda değil evlilik, yeni bir işe başlama, okul mezuniyeti gibi olumlu durumlarda da yaşanabilir.

Stres sadece yukarıdaki örneklerde olduğu gibi dışsal nedenlerden kaynaklanmaz. Karamsarlık, katı düşünme, negatif içsel konuşmalar, mükemmeliyetçilik gibi içsel etkenler de

stres nedeni olabilir. Birey ihtiyaç ve isteklerini gideremediği zaman engellenme duygusu yaşar. Engellenme ise strese neden olur. Engellenme doğal afetler, sevilen birinin kaybı, ekonomik nedenler, sosyal baskı gibi dışsal ya da yorgünlük, hastalık, utangaçlık vb. içsel nedenlerden kaynaklanabilir.

Ekonomik koşullar nedeniyle istediği eğitimi alamamak dışsal engellenmeye, hasta olduğu için çok sevdiği bir sporu yapamamak ise içsel engellenmeye örnektir. Engellenme bireyde hayal kırıklığı, gerginlik, öfke, içe kapanma, ağlama vb. davranışlara neden olabilir.

Bir başka stres nedeni ise bilinçli ya da bilinçsiz çözülmemiş sorunlar ve iç çatışmalardır. Çatışma, uzlaştırılamayan istek ve güdülerin bireyi aynı zamanda ve eşit güçte etkilemesidir.

Çatışma istek ve güdülerin yönüne göre üç şekilde ortaya çıkar.

İstenilen iki durumdan birini seçmek zorunda olmak, yaklaşma-yaklaşma çatışmasıdır. Çok sevdiği iki meslekten birini seçmek zorunda kalan gencin yaşadığı zorluk, yaklaşma-yaklaşma çatışmasına örnektir.

İstenmeyen iki durumdan birini seçmek zorunda kalmak, kaçınma-kaçınma çatışmasıdır. Diş tedavisinden korkan birinin bu ağrıyı çekmek ya da doktora gitmek arasında bir secim yapmak zorunda kalması, kaçınma-kaçınma çatışmasına örnektir.

Aynı durumu hem isteyip hem istememek, yaklaşma-kaçınma çatışmasıdır. Hem sevdiği insanla evlenmek isteyen hem de evliliğin getireceği sorumluluklardan korkan birinin yaşadığı durum, yaklaşma-kaçınma çatışmasına örnektir.

Yaşanılan çatışmanın derecesi stres düzeyini etkiler. Örneğin sevilen iki tatlıdan sadece birini alacak parasının olması bireyi çok etkilemez. Boşanma kararı alan anne babasından birinin yanında kalmayı seçmek zorunda bırakılan birey için ise bu durum önemli bir stres nedeni olabilir.