Zeka Testleri Nelerdir? Nasıl Yapılır?
Zeka bolumu anlamına gelen, İngilizce “Intelligence Quotient” sözcüklerinin kısaltması olan IQ, zeka ölçü birimi olarak kullanılır. Standartlaşmış zeka testlerinde ortalama zeka puanı 100’dur.
Bireyin aldığı puanın ortalamanın neresinde olduğuna bakılarak zeka düzeyi hakkında bir değerlendirme yapılır. Örneğin uygulanan test sonucunda bir çocuğun puanı 100 ise bu çocuk yüzdelik sıralamasında tam ortada demektir. Yani zeka testinin uygulandığı çocukların yarısı bu çocuğun üstünde diğer yarısı ise altında bir puan almıştır.
Zeka, uzman kişiler tarafından yapılan testlerle ölçülebilir. Ölçümler sonucu belirlenen zekanın rakamsal ifadesi ancak uzmanlar tarafından doğru yorumlanır. Düşük bir zeka puanı mutlaka düşük bir zekayı göstermez.
Geçici bir duygusal değişken testin sonucunu etkileyebilir. Bunun ayrımını ancak uzman bir psikolog yapabilir. Yapılan ölçümlerle bireyin zeka düzeyi belirlenir. Elde edilen sonuçlar, bireye doğru bir tedavi ya da eğitim uygulamak için kullanılır.
Testlerin güvenilir ve geçerli olması için kültür, cinsiyet, sosyal cevre gibi etkenlerden mümkün olduğunca bağımsız hazırlanması gerekir. Gerekli özen gösterilmezse zeka testlerinde sorulan sorular, bazı sosyal grup üyelerine veya kültürlere daha yakın bazılarına ise daha uzak olabilir. Bu da sonuçları olumlu ya da olumsuz yönde etkileyebilir.
1979 yılında IQ testinden aldığı puana bakılarak Afrika kökenli bir çocuk düşük zekalılara yönelik eğitim veren bir okula gönderilir. Çocuğun ailesi tarafından açılan davada, Amerika’daki okullarda uygulanan IQ testlerinin farklı ırktan insanlara karşı on yargılı olduğu sonucuna varılır. Mahkeme, sadece IQ testlerine dayanarak çocukların düşük zekalılara yönelik özel sınıflara yerleştirilemeyeceği kararını alır.
WISC-r Zekâ Testi
4-6, 6-16 ve yetişkinler olmak üzere üç farklı yaş grubuna uygulanabilen çeşitleri olan Wechsler Zeka Testi bireysel olarak uygulanan bir testtir. Bu test sözel ve performans olmak üzere iki bolümden oluşur. Her bolümde biri yedek olmak üzere altı çeşit alt test bulunur.
Sözel bolüme ait alt testler; genel bilgi, benzerlik, aritmetik, sözcük dağarcığı, yargılama ve sayı dizisidir. Performans bölümüne ait alt testler ise resim tamamlama, resim sıralama, küplerle desen ve parça birleştirme, şifre ve labirentlerdir.
Simon-Binet Zekâ Testi
Fransız eğitim sistemi için Alfred Binet (Alfred Bine) ve çalışma arkadaşı Theodore Simon (Teodor Simon) tarafından hazırlanan ilk standart zeka testidir. Bir dizi soru yönergesi ile Paris’teki okul çocuklarının hangilerinde zihinsel gerilik veya öğrenme güçlüğü bulunduğunu tespit etmeyi amaçlayan bir testtir.
Test, zorluk derecesi gittikçe artan sorulardan oluşur. Testi uygulayan uzman, teste ilk sorudan başlar ve çocuğun cevap veremediği soruda testi sonlandırır. Test belli bir yaştaki normal zekaya sahip çocukların cevaplayabileceği sorulardan oluşur.
Örneğin testte 7 yaşındaki bir çocuk 9 yaşındaki çocukların cevaplayabileceği soruları da cevaplarsa takvim yaşı 7 olan bu çocuğun zeka yaşı 9 olarak belirlenir. 7 yaşındaki bir çocuk, 3 yaş seviyesindeki soruları cevaplayıp 3 yaş üstündeki soruları cevaplayamazsa çocuğun zeka yaşı 3 olarak belirlenir.
Lewis Terman (Luvıs Tormın) ve Wilhelm Stern (Vilhelm Sitern), Simon-Binet test sonuçlarını puan olarak ifade etmek için bir formül geliştirir. Bu formülde zeka bolumu, zeka yaşının takvim yaşına bölünüp 100 ile çarpılmasıyla elde edilir.
IQ= ZY/TY x 100
Yukarıdaki örnekte takvim yaşı 7, zeka yaşı 9 olan çocuğun zeka bolumu şu şekilde hesaplanır.
9/7x 100 = 128
Hesaplamaya göre bu çocuğun zeka bolumu 128’dir. Böylece zeka düzeyi sayısal olarak ifade edilmiş olur.
Cattel Zekâ Testi
R.B. Cattel (Ketıl) tarafından geliştirilmiş olan Cattel Zeka Testi, performans ile zeka seviyesini ölçer ve kültürden bağımsız olduğu için tüm toplumlarda uygulanabilir. Bu testte 4 alt testten, dört ayrı puan elde edilerek kişinin zeka seviyesi hesaplanır.
2A, 2B ve 3A olmak üzere üç formu vardır. Test 4-7 yaş, 7-14 yaş ve 14 yaş ustu bireylere uygulanır. Cattel Zeka Testi, bireysel ve grup olarak uygulanabilir. Uygun yaş grubuna göre bireyin kendisine verilen formu belirli bir sure içerisinde yanıtlaması istenir.
Binet-Terman Zekâ Testi
Her yaştan bireye uygulanabilen Binet-Terman Zeka Testi’nin sözlü, yazılı ve çizime dayalı aşamaları vardır. Testi yapan kişinin verdiği cevapların %75’inin doğru olması kişinin o yaşın gerektirdiği zekaya sahip olduğu şeklinde değerlendirilir.
