Zeka Nedir? Kalıtım ve Çevrenin Zekâ Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

Doğrudan gözlenemeyen ve karmaşık bir yapı olan zeka, farklı bakış açılarını savunan kuramlar tarafından farklı şekillerde tanımlanır. Tek etmen kuramına göre zeka; soyut düşünme, problem çözme, çevreye uyma yeteneği gibi genel bir zihin gücüdür.

Çift etmen kuramına göre zeka, genel bir zihin gücü yanında çeşitli alanlardaki özel yeteneklerin oluşturduğu güçtür.çok etmen kuramına göre ise zeka, birçok özel yeteneğin bir araya gelmesinden oluşan genel bir zihin seviyesidir.

Zekanın bugün için belirlenmiş kesin bir tanımı yoktur. Belirlenmiş bir tanımı olmadığı gibi yapılan tanımlarda da eksik yanlar görülmektedir. Bunun için zekanın ne olduğuna ilişkin tartışmalar geçmişten bugüne yapılmış hala da yapılmaktadır. Buna rağmen zekaya ilişkin tüm kuramlar zekanın kalıtımla kuşaktan kuşağa aktarılan; deneyim, öğrenme ve çevresel etkenlerle de belli ölçüde şekillenebilen bir yapı olduğunu kabul eder.

Kalıtım ve Çevrenin Zekâ Üzerindeki Etkileri

İnsanlar doğumla yeni bir hayata başlarken bazı donanımları da beraberinde getirirler. Bu donanımların gelişim sınırı büyük ölçüde kalıtımla tayin edilir. Söz konusu donanımların ne ölçüde işlerlik kazanacağı ise anne karnından başlayarak içinde bulunulan iç ve dış cevre koşullarıyla ilgilidir.

İkizler üzerinde yapılan çalışmalar, genetik ile çevrenin yani doğuştan donanım ile edinilmiş donanımın zekayı birlikte tayin ettiğini gösterir. Özdeş genotipe sahip olan tek yumurta ikizlerinin zekalarında bir farklılık gözlendiğinde buna çevresel faktörlerin neden olduğu düşünülür.

Yapılan çalışmalar, farklı cevrede yetişen ikizlerin zeka puanı arasındaki farkın aynı cevrede yetişen ikizlerden daha fazla olduğunu gösterir. Bu fark olumsuz cevre koşullarına bağlı olarak yaklaşık 10 ile 30 puan arasında değişir. Çevresel koşulların düzenlenmesi kalıtımla gelen zeka potansiyelini geliştirir. Bununla birlikte uygun cevre koşulları içinde desteklenmediği zaman zekanın gelişme gösteremediği de bilinmektedir.

Zekanın olumsuz cevre koşullarından etkilenmesi doğum öncesi çevreyle başlar. Annenin hamileyken radyasyon, hava kirliliği vb. olumsuz cevre koşullarına maruz kalması bebeğin zeka gelişimini etkiler.

Zeka ve Yaratıcılık

Yaratıcılık zeka testlerine yansımayan, zeka düzeyinden ayrı değerlendirilen bir beceridir. Yapılan araştırmalarda IQ testlerinden yüksek puan alma ile yaratıcılık arasında doğrudan bir ilişki kurulamamıştır. Yaratıcılığın en önemli göstergesi ortaya urun koymaktır. Bu urun resim, heykel, herhangi bir buluş, felsefi bir düşünce vb. olabilir.

Yaratıcı düşünme esneklik, orijinallik ve akıcılık olmak üzere üç özelliği içinde barındırır. Esneklik bir probleme verilen cevapların çeşitliliğidir. Orijinallik cevapların farklılığıdır. Akıcılık ise bir problemi ayrıntılı ele alabilmek, başkalarının göremediği bağlantıları görebilmektir. Her bireyde bu özellikler belli seviyede vardır ve geliştirilebilir.

Farklı zeka türlerine farklı eğitim ortamları hazırlamak, bireylerin güçlü olan yönlerini ortaya çıkarır. Örneğin sanatsal becerilerin dikkate alınmadığı bir eğitim ortamında sanatsal bir urun ortaya çıkması zordur. Doğuştan var olan merak, araştırma, kurcalama isteğinin canlı tutulması zeka ve yaratıcılığı; zeka ve yaratıcılık düzeyi ise bireyin yaşamını doğrudan etkiler.

Kısaca yaratıcı birey değişime açıktır. Zor ve karmaşık sorunları çözmekten keyif alır. Kalıp yargıların dışında ve çok boyutlu düşünür. Yaratıcı bireyin kelime hazinesi geniştir. Gerginlik ve belirsizliğe karşı tahammül düzeyi yüksektir.

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir