Psikolojik Destek Türleri Nelerdir?

Ruhsal hastalıkların tedavisinde genelde iki yöntem kullanılır. Bunlardan birisi tıbbi tedavi (ilaçla, ameliyatla, elektrik şokuyla) diğeri ise psikolojik tedavidir.

Psikolojik tedavi türleri şunlardır:

Psikoanaliz

Bu tedavi psikoanalitik kurama dayanır. Bu kurama göre hastalığın nedeni, çocukluktaki bastırılmış dürtü ve saldırganlık duygularıdır. Tedavisinin ilk aşamasında serbest çağrışım ve rüya analizi kullanılarak hastanın bilinçaltındaki düşüncelerinin bilince getirilmesini sağlanır.

Böylece hastada farkındalık geliştirilir. Yani hasta sorunlarıyla yüzleştirilir. Bu aşamada, hasta travmaya sebep olan duygu ve düşüncelerini gözden geçirir, bunlarda gerekli değişiklikleri yapar, çatışmalarını daha yapıcı olarak çözer.

Davranışçı Tedaviler

Davranışçı öğrenme kuramına dayanan tedavilerdir. Anormal davranışlar gösterenler ya günlük yaşam sorunlarıyla baş etmek için gereken becerileri öğrenememiştir ya da pekiştirme nedeniyle kalıcı hâle gelmiş yanlış beceriler edinmiştir.

Çözüm, öğrenme ile kazanılan anormal davranışlar yine öğrenme ile değiştirilmeye çalışılır. Tedavi uygulamasında hastanın davranışı için ödül ve cezalara yoğunlaşılır ve onun davranışını pekiştiren çevresel uyaranlar saptanır. Bazı uygulama örnekleri şunlardır:

a) Sistematik Duyarsızlaştırma

Özellikle korku ve fobilerin tedavisinde etkilidir. Bu yöntemde hasta korku yaratan durumlardan kademeli olarak gevşemeyi öğrenir. Örneğin, kedilerden korkan bir çocuğa, bu korkusunu yenmesi için önce kedi resimleri, daha sonra oyuncak kediler gösterilmiştir.

Ardından, çocuğun canlı bir kediyi önce uzaktan, daha sonra yakınlaşarak izlemesi sağlanmıştır. Son aşamada ise çocuk kediye dokunarak onu sevmiştir. Böylece kedi korkusu davranışı ortadan kaldırılmıştır.

b) Secici Pekiştirme

İstendik davranışların oluşturulmasında kullanılır. Edimsel koşullanmaya dayanır. Bu tedavi, yerleştirilmek istenen davranışlarda olumlu pekiştirme, istenmeyen davranışların kaldırılmasında ise söndürme uygulanmasını içerir. Örneğin, ders ortamında dikkatli olma veya sosyal ilişki kurma durumlarında uygulanabilir.

c) Model Alma

Hasta sorunları uyumsal davranışlar yaparak çözen birisini gözler. Böylece uyumsal sorunlarla başa çıkma davranışlarını öğrenir. Model alma ile tedavide, görsel-işitsel sanal ortam için hazırlanmış kurgular da kullanılabilir.

Bilişsel Tedaviler

Bireylerin günlük yaşamlarında üstesinden gelemedikleri güçlükler ve yaşam problemleriyle karşılaştıklarında onlara yardım etmek için öğrenme kuramlarını uygulayan, problem odaklı, “burada ve şimdi” ile ilgilenen, davranışçı psikolojik danışma kuramından temel alınarak geliştirilmiş bir tedavi şeklidir.

Bu tedavide hastanın bilinçli zihinsel süreçleri ile ilgilenilir. Asıl olanın olaylar ya da durumlar değil, bireyin o olay ya da durumları nasıl değerlendirdiği kabul edildiğinden, hastanın hatalı düşünce, inanç ve duyguları üzerinde durulur. Benlik şeması (kendine ilişkin düşünme biçimi) oluşturularak hastanın bunları yeniden düşünmesi, değerlendirmesi ve yorumlaması sağlanır.

Örneğin, çökkün bireyler kötümserdir, kendilerini aşırı eleştirirler. Başarısızlıklarını büyütür, başarılarını ise önemsemezler. Terapist hastanın sorunlu tarafıyla ilgili farkındalık sağlayarak sorunu çözmesine yardımcı olur.

Bilişsel terapi problemli duygu ve davranışlara yol açan bozuk düşünce kalıplarını saptamak ve düzeltmek amacındadır. Verilen örnek hikâyede olduğu gibi bu terapi türünde eğer kişi depresyonda ise olayları pozitif bir açıdan görmesi için günlük yaşamda edindiği deneyimlerden de yararlanılarak bireyin ikna edilmesine çalışılır.

Hümanistik Tedaviler

Bu yaklaşıma göre kişinin potansiyellerini gerçekleştirmesi engellendiğinde ve farklı yönlere çekildiğinde psikolojik bozukluklar ortaya çıkar. Bireyin büyüme, gelişme ve kendini gerçekleştirme yönünde doğal bir eğilimi olduğu varsayımına dayanarak özellik ve yeteneklerinin farkına varması amaçlanır.

Terapist hastayı yönlendirmeden danışmanlık yapar. Bu tedavinin temel dayanağı bireyin kendisi ve davranışının sorumluluğunu almasıdır. Bu nedenle tedavide bireyin kendi davranışları üzerindeki kontrol ve sorumlulukları vurgulanarak her neyi seçecekse buna kendisinin karar vermesi sağlanır.