Psikolojinin Bir Bilim Dalı Olarak Ölçütleri ve Amaçları Nelerdir?

Bilim, belli alanlarda belli yöntemlerle elde edilmiş, sistemli ve tutarlı bilgiler bütünüdür. Psikolojinin bir bilim dalı olarak ölçütleri gözlenebilirlik ve ölçülebilirliktir.

Gözlenebilirlik, bilginin gözlem yoluyla yanlışlığının ya da doğruluğunun kanıtlanabilir olmasıdır. Gözlenen bir olay ya da durumun sayılarla ifade edilmesi ise ölçülebilirliktir. Bilimsel gözlem herkesin üzerinde uzlaştığı sayısal değerlere dayandığı için nesneldir. Örneğin bir çiftçi yağmurun yağacağını gözlemlerine dayanarak tahmin edebilir. Çiftçinin tahmini doğru çıksa bile bilimsel bir ölçüte dayanmadığı için bu tahmin özneldir.

Sayısallaştırılmış gözlem sonuçlarını ve fizik yasalarını ölçüt alan meteoroloğun tahmini ise nesneldir. İnsanın doğrudan gözlenemeyen psikolojik özelliklerinin ölçülmesi söz konusu olduğunda soyut ve teorik olay ve durumların somut, gözlenebilir ve ölçülebilir bir hâle getirilmesi gerekir. Zekâ gibi soyut bir kavram zekâ testi gibi standart bir ölçme aracı ile sayısal ve somut bir hâle getirilebilir.

Psikoloji biliminde davranışlar bilimsel ölçütlerle bilimsel amaçlar doğrultusunda ve bilimsel yöntemler kullanılarak incelenir. Psikoloji biliminin amaçları insan davranışlarını tanımlamak, anlamak ve açıklamak, önceden kestirebilmek, etkilemek ve kontrol etmektir. Psikoloji ilk olarak insan davranışlarını tanımlar. İkinci adımda tanımlanan bu davranışların ortaya çıkış nedenlerini deney ve gözlem yoluyla anlamaya ve açıklamaya çalışır.

Bu verilerden yararlanarak benzer durumlarda benzer davranışların ortaya çıkabileceğini tahmin eder. Son olarak istenen davranışların oluşması, istenmeyen davranışların önlenmesi için davranışları etkileyerek kontrol etmeye çalışır.

Örneğin psikoloji, insan davranışlarından yola çıkarak kıskançlık duygusunun tanımını yapar. Kıskançlık duygusunu yaşayan birçok insanı gözlemleyerek bu duygunun ortaya çıkış nedenlerini anlamaya ve açıklamaya çalışır.

Kıskançlık

Örneğin bir çocuğun, kardeşi doğduğunda neler hissedebileceğini ve nasıl davranacağını tahmin eder. Çocuğun bu durumdan olumsuz etkilenmemesi için gerekli tedbirleri alır