Travma ve Kayıplarda Hasta Psikolojisi

Hastalığın varlığı kişi için travma nedenidir. Çünkü ciddi bir hastalıkla birlikte yaşamak zor ve mücadele gerektiren bir durumdur.

Kişiler zaman zaman ani ölümlerle veya her hangi bir organını kaybetmekle karşı karşıya kalabilir. Bu durumlarda hastaya psikolojik destek sağlamak gerekir.

Travmalarda Hasta Psikolojisi

Kişiyi korku, çaresizlik, dehşet içinde bırakan, beklenmedik bir anda aniden gelişen, kendisi ya da bir başkasının fiziksel ve psikolojik bütünlüğünü tehdit eden her türlü olaya psikolojik travma denir. Trafik kazası, doğal afetler, taciz, hastalık vb. travma nedenidir.

Travmatik yaşantının ortak özellikleri; olağandışı olması, insanın kontrolünün dışında olması, kişiyi yoğun korku, çaresizlik içinde bırakması, yok olma tehdidi yaşatması ve o anda yaşanan olaydan kaçışın olmamasıdır.

Travmalar aşağıdaki gibi sınıflandırılabilir.

Doğal afetler; deprem, sel, kasırga, yer kayması, yanardağ patlaması vb.

  İnsan eliyle oluşan travmalar

Kaza ile olanlar; trafik, uçak, gemi vb. kazalar

Bilerek oluşturulanlar; savaşlar, soykırımlar, toplama kampları, tecavüz, taciz, terör eylemleri vb.

Kişisel travmalar; Ayrılık ve boşanma, iş kaybı, aile içi şiddet, tecavüz, trafik kazası, ani hastalık, sakat kalma ve ani ölümlerdir.

Toplumsal travmalar: Savaş, terör, doğal afetler, büyük çaplı ekonomik krizlerdir.

Yukarıda sayılan olaylarda sınıflandırma nasıl yapılırsa yapılsın bu olayların hepsi acı verici fiziksel ve ruhsal bütünlüğü tehdit eden olaylardır. Travmatik olaylarda kayıp söz konusu ise kayıp olgusunun yarattığı duygusal yıkım nedeniyle insanlar ağır ruhsal belirtiler gösterebilir. Olayla ilgili anıları tekrar tekrar anlatmaya ihtiyaç duyabilir. Sabırla onları dinlemek gerekir. Olayın etkisinden kurtulamadıkları için dikkatlerini yaptıkları işe vermekte ve karar vermekte zorlanabilir.

Trafik Kazası Travması

Trafik Kazası Travması

Travmanın Yarattığı Ruhsal Sorunlar

Travmayla karşılaşan kişi şaşkınlık içindedir, donakalır, ne yaptığının farkında değildir. Korku ve çaresizlik duygusu yaşar. Olayı hatırlamak istemez, bulunduğu yerden uzaklaşmaya çalışabilir veya amaçsız hareketlerde bulunabilir. Bir müddet sonra durumun farkına varır, başına gelenleri hatırlar ve felaketin boyutlarını kavramaya başlar. Kişide önce akut stres tepkisi gelişir. Bunun sonrasında en sık depresyon ve travma sonrası stres bozukluğu (post travmatik stres bozukluğu) gelişebilir. Bunların dışında travma sonrası görülebilecek bozukluklar;

Uyum bozuklukları,

Madde kullanımı ve bağımlılığı,

Kişilik bozuklukları (özellikle sınır kişilik bozukluğu),

Diğer anksiyete bozuklukları,

Disosiyatif (bellek veya bilincin normal bütünleştirici etkisinin bozulmasıdır.) bozukluklar,

Yeme bozukluklarıdır.

Akut Stres Tepkisi

Stres; organizmanın bedensel ve ruhsal sınırlarının zorlanması ile ortaya çıkan insanı yakın ilişkilerinden uzaklaştıran, verimliliğini düşüren ve yaşamdan aldığı zevki azaltan bir durumdur. Akut stres tepkisi (akut stres bozukluğu, psikolojik şok) de kişinin yaşadığı veya tanık olduğu travmatik olayın sonucunda tepki olarak ortaya çıkan psikolojik durumlardır.

Kişi gerçek bir ölüm ya da ölüm tehdidi, ağır bir yaralanma, ciddi bir hastalık, kendisinin ya da başkalarının fizik bütünlüğünü tehdit eden bir olay yaşamış, böyle bir olaya tanık olmuş, ya da böyle bir olayla karşı karşıya gelmiş olabilir. Bu durumlarda kişinin tepkileri arasında aşırı korku, çaresizlik ya da dehşete düşme vardır. Bu yaşananlar sonrasında akut stres tepkileri gelişebilir. Bu tepkiler travma sonrası ilk dört haftada ortaya çıkar ve 2 gün ile 4 hafta sürer.

Akut stres tepkisinde;

Travma istem dışı sık sık hatırlanır.

Belirgin uyarılmışlık durumu ve ani irkilmeler vardır.

Aşırı sinirlilik ve ani öfkelenme görülür.

Bazen kişi duygularını yitirmiş gibi hisseder, ağlayamaz, duygularını ifade edemez.

Uyku bozuklukları ile birlikte kâbuslar görülür.

Korku ve çaresizlik içinde, umutlarını, hayallerini ve geleceğini yitirme hissine kapılır,

Dikkat toplama güçlüğü, dalgınlık ve unutkanlık görülür.

Travma anını ve yaşananları hatırlamayabilir.

Travmayı hatırlatan durum, kişi ve yerlerden uzaklaşma çabası içine girer.

Yaygın ağrılar, çarpıntı, nefes darlığı, bayılma gibi bedensel yakınmalar sık görülür.

Olaya bağlı suçluluk duygusu taşır.

  Akut stres tepkisi yaşayan hastaya psikolojik destek

Yaşanılan stresin etkisini azaltmak ve durumu katlanılabilir hâle getirmek için;

Kişiye acı çektiren olayı hatırlatan ortam ve durumlardan kaçınmasını sağlamak,

Endişe ve üzüntünün yaşandığı süreyi sınırlı tutmak,

İlgisini başka yöne yönlendirmek, bunun için çeşitli uğraşlar bulmak,

Yaşanan olayların iyi taraflarına bakmak,

Olumsuz düşünceler geldiğinde bunlara engel olmak, mümkünse yerine olumlu düşüncelerle değiştirmek,

Kendi durumuyla diğer insanlar arasında olumlu karşılaştırmalar yapmak,

Fiziksel egzersiz yaparak gerilimi azaltmak,

Kas gevşetme, zihni dinlendirme ve derin nefes egzersizleri yapmak,

Boş zamanları keyifli etkinliklerle doldurmak,

Duygularını ifade etmesine yardımcı olmak, iyi bir dinleyici olmak,

Aile ve arkadaşlarından destek almak, onlarla konuşmasını sağlamak gerekir.

Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB)

Travmatik olaydan 4 hafta sonra halen “akut stres bozukluğu” belirtileri devam ediyorsa travma sonrası stres bozukluğu tanısı konur. Travma sonrası stres bozukluğu uzun yıllar sürebilen ve ciddi işgücü kaybına yol açan bir hastalıktır. Erken tanı ve çevresel destek, tedavide başarı şansını artırır. Tedavi edilmez ise kişin iş ve özel hayatını olumsuz yönde etkiler.

Travma yaşayan herkeste bozukluk ortaya çıkmayabilir ve herkes aynı oranda etkilenmez. Çocuklar, yaşlılar, bedensel hastalığı olanlar, ekonomik durumu iyi olmayan ve daha önce psikiyatrik hastalık geçirmiş kişiler travmalardan daha fazla etkilenir.

Travma sonrası stres bozukluğunda görülen belirtiler şunlardır:

Sürekli olayın tekrarlanacağı korkusu ve bu nedenle diken üstünde hissetme,

Kolay irkilme, aşırı telaş ve kaygı,

Uykusuzluk,

Dikkati belli bir noktada toplayamama,

Ellerde titreme,

Yerinde duramayacak kadar huzursuzluk ve bunaltı belirtileri,

Travmatik olayın rüyada sık sık görülmesi ve korkuyla uyanma,

Olayla ilgili anıların rahatsız edici biçimde sık sık hatırlanması,

Çabuk sinirlenme, öfke,

Duygularda körelme, sevinç ve üzüntü hissedememe,

İnsanlardan uzaklaşma, gelecek beklentisinin kalmaması,

Olayı hatırlatan durumlarda huzursuz olma ve bu durumlardan kaçınma görülür.

  Travma sonrası stres bozukluğu yaşayan hastaya psikolojik destek

Travma sonrası stres bozukluğu görülen birçok kişide başka ruhsal rahatsızlıklar da görülebilir. TSSB ile birlikte en sık görülen hastalık depresyondur. Depresyon dışında çeşitli anksiyete bozuklukları, aşırı alkol veya madde kullanımı da görülebilir.

Daha önceden ruhsal hastalık geçirmiş kişilerde travma sonrasında o hastalıkların yeniden ortaya çıkma riski fazladır. TSSB dışında ikinci bir ruhsal hastalık varsa, hem kişinin yaşadığı sıkıntı ve işgücü kaybı artar, hem de daha yoğun ve daha uzun süreli tedavi gerektirir. Travmaya maruz kalmış kişilere yardım eden kişinin mümkün olduğu kadar özenli ve dikkatli olması gerekir.

Akut stres tepkisi yaşayan hastalara psikolojik destek için yapılanlar bu hastalar için de yapılır. Travma ve kayıp sonrası duyguların paylaşılması sıkıntıyı azaltır. Bu yolla duygusal boşalım sağlanır ve rahatlama hissedilir.

Bu nedenle hastanın aile ve arkadaşlarıyla duygularını paylaşmalarına ve ifade etmelerine yardım etmek, hastayı sabırla dinlemek, duygularını anlatırken eleştiri ya da yorumda bulunmamak, hoşgörü göstermek ve destek vermek, güvende olduğu hissini vermek, sosyal faaliyetlere ve uğraşlara teşvik etmek gerekir.

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir