Psikolojinin Alt Dalları

Deneysel Alt Dallar

 Deneysel Psikoloji

Psikolojinin bu dalı öğrenme, bellek, güdü, duygu ve davranışın fizyolojik temelleri üzerinde laboratuvar çalışmaları yapar. Organizmanın anatomik yapısının, sinir sistemi, salgı bezleri gibi fizyolojik olayların davranışlarla olan ilişkisini deneysel çalışmalara dayalı olarak saptamaya çalışır.

Yasal ve ahlaksal sorunlar nedeniyle deneysel psikologlar hayvanlar üzerinde araştırma yaparlar. Deneyler ile değişik çevre koşullarının davranışı nasıl etkilediği araştırmalar ile bulunmaya çalışılır.

Bilişsel psikoloji

Dikkat, düşünme, bellek, algılama, öğrenme gibi zihinsel süreçlerle ilgilenir. Bu süreçleri gözlemlenebilen tepki ve davranışlar üzerinden anlamaya çalışırlar.

Örneğin, illüzyon içeren resimlere baktığımızda, her seferinde aynı resme bakıyor olmamıza rağmen aynı görüntüyü algılayamamamız, beynimizin algılama esnasında uyaranları nasıl zihinsel olarak değiştirebildiğine işaret eder. Biliş-beyin ilişkisinin incelendiği biyopsikoloji, beyindeki hasar ve bozuklukların araştırıldığı nöropsikoloji gibi alt dalları vardır.

Gelişim Psikolojisi

Bireyin doğumdan ölümüne kadar yaşa bağlı fiziksel ve zihinsel süreç ve davranış değişikliklerini inceler. Doğumdan ileri yaşlara kadar insanların zihinsel yetilerinin hangi sebeplerle ne şekilde değiştiğini ve bu değişimlerin nasıl sonuçlara yol açtığını anlamaya çalışırlar. Kendi içerisinde bebeklik, çocukluk, ergenlik, yetişkinlik ve yaşlılık olmak üzere bazı alt dallara ayrılır.

Gelişim psikologları özellikle çocukluk dönemi ve bu dönemdeki deneyimlerin kişinin erişkin hayatına etkileri ile ilgilenirler. Örneğin, bebeklik döneminde anne ile çocuk arasındaki bağlanmanın, çocuğun erişkin olduktan sonraki ilişkilerine nasıl yansıdığı gibi konularda sorular sorar ve araştırmalar yaparlar.

Sosyal Psikoloji

Sosyal bir varlık olan insanın davranışları üzerinde toplumun etkisini ve insanın grup içindeki davranışlarını inceler. Grupların insanların tutum ve davranışlarına etkisinden, önyargı, ikna, propaganda, kamuoyu, moda, liderlik, algı operasyonu, itaat gibi konular sosyal psikolojinin inceleme alanındadır.

Kişilik Psikolojisi

Kişilik gelişimi, benlik algısı, öz saygı, kişilik gelişiminde rol oynayan faktörler gibi konuları araştırır. İnsanların karakter özelliklerini anlayabilmek için geliştirdikleri kişilik testleri ile her bir bireyin dışadönüklük, yeniliğe açıklık, duygusallık gibi kişilik özelliklerine ne düzeyde sahip olduğunun anlaşılmasını amaç edinir.

Bu kişilik özelliklerinin başkalarına önyargıyla yaklaşma, stresle baş edebilme, depresyon riski gibi pek çok konuyla ilişkisini inceler.

Algı Operasyonu

Yanıltıcı bilgi, söz ve semboller aracılığı ile hedef kitleyi etkilemek, yönlendirmek ve önceden belirlenmiş amaca hizmet ettirme yoluyla toplumların algılarının, motivasyonlarının duygularının etki altına alınmasıdır.

Uygulamalı Alt Dalları

Klinik Psikoloji

Psikolojinin tıpta uygulanması sonucu ortaya çıkan bu alan davranış bozukluklarını tanıma, tedavi etme ve nedenlerini bilimsel olarak araştırmayı konu edinir.

Hayal kırıklığı, stres, mesleki başarısızlık gibi etkenlerin neden olduğu ruhsal problemleri çözümlemeyi amaçlayan psikolog ve psikiyatristler telkin, hipnoz ve serbest çağrışım tekniklerini kullanırlar.

Psikolog, psikoloji eğitimi almış, Psikiyatrist ise tıp eğitimi almış olup sadece anormal davranışların tedavisi ile ilgilenen kişidir.

Serbest Çağrışım

Psikolojik tedavilerde kullanılan ve hastadan mantıklı veya birbiriyle ilişkili olup olmadığına bakmaksızın aklına gelen her şeyi söylemesinin istendiği, bu yolla kurulacak diyalog yardımıyla hastalığın teşhis edilmeye çalışıldığı tekniktir

Endüstri Psikolojisi (Örgütsel Psikoloji)

Ülkemizde yeni gelişmekte olan bu uygulamalı alan, iş ortamındaki davranışlarla ilgilenir. Personel seçimi ve eğitimi, iş analizi, üretilen malların pazarlanmasında alıcı-satıcı etkileşimi ve yapılan reklamlar, iş verimi, işten alınan tatmin, ekip çalışması, çalışanların motivasyonu gibi konular bu  alanın sağladığı verilere dayanmaktadır.

Eğitim Psikolojisi

Etkin, kalıcı öğrenme ve öğretmeyi konu edinen alandır. Hangi konunun kime ve hangi yöntemle öğretileceğini araştıran psikoloji dalıdır.

Eğitim ortamının öğrenmeyi artıracak şekilde düzenlenmesi, öğrenme koşulları, öğrenme teknikleri, uygun eğitim programları, öğrencilerin okuldaki memnuniyetlerinin artırılmasıyla ilgili çalışmalar eğitim psikolojisinin başlıca konularıdır.

Psikolojik Danışma ve Rehberlik

Ruh sağlığı açısından normal, ancak gelişimsel ve uyum sorunları olan bireylere hizmet veren bu alan kendi içinde hizmet alanına göre eğitim, sağlık ve sosyal rehberlik; problem alanına göre ise kişisel, eğitsel ve mesleki rehberlik olarak ayrılmaktadır.

Sağlık Psikolojisi

Toplum sağlığını desteklemek ve sağlıksız davranışların azaltılmasını sağlamak üzerine çalışır. Zararlı madde kullanımının azaltılmasından, düzenli sağlık kontrollerinin artırılması ve kanser, kalp krizi gibi sağlık riskleri ile mücadeleye kadar toplum sağlığı ile ilgili çeşitli konular sağlık psikolojisinin ilgi alanındadır.

Diğer Alt Dalları

Bu uygulamalı alanların yanında günümüzde gittikçe önemi artan psikoloji dalları da vardır.

Bunlar: Yasaların yapımı ve uygulanması süreçlerinde ortaya çıkan evlat edinme, çocuk suçlular, sorgulama teknikleri, tanıklığın değerlendirilmesi gibi durumlarda psikoloji verilerinden yararlanıldığı adli psikoloji.

Gürültü, hava kirliliği gibi fiziksel çevrenin insanın zihinsel süreçlerine ve davranışlarına nasıl etki ettiğini araştıran çevresel psikoloji.

Dinlerin ve dinsel inancın insanların bilişsel süreçleriyle davranışlarını nasıl şekillendirdiği üzerinde bilimsel araştırmalar yapan din psikolojisi.

Psikolojik olgu ve ilkeleri spor alanındaki insan davranışlarına (sporcuların motivasyonu, sporun topluma etkisi gibi) uygulayan spor psikolojisidir.