Psikolojide Model Alarak Öğrenme Nedir?

Model alarak öğrenme nedir ve psikolojide nasıl ele alınır? Bu makalede, gözlemsel öğrenmenin önemi ve model alarak öğrenmenin aşamaları hakkında bilgi edinebilirsiniz.

Model Alarak Öğrenme Nedir?

Model alarak öğrenme, bireylerin başkalarının davranışlarını gözlemleyerek yeni bilgi ve beceriler kazandıkları bir öğrenme türüdür. Psikolojide Model alarak öğrenme nedir sorusunun cevabı, bir kişinin, bir başka kişinin davranışlarını izleyip taklit etmesi ve bu davranışlardan bir sonuç çıkarması sürecidir. Bu süreçte, birey yalnızca gözlem yapmaz, aynı zamanda gözlemlenen davranışın sonuçlarını değerlendirerek kendi davranışlarına yansıtır. Psikolojide model alarak öğrenme, özellikle sosyal öğrenme kuramı ile tanımlanmış ve detaylandırılmıştır.

Albert Bandura’nın geliştirdiği sosyal öğrenme teorisi, bu öğrenme türünün temellerini oluşturur. Bandura’ya göre insanlar, doğrudan deneyimleyerek öğrenmekten ziyade başkalarını gözlemleyerek de öğrenirler. Özellikle çocuklar, sosyal çevrelerinden ve yetişkinlerin davranışlarından bu şekilde öğrenirler.

Psikolojide Model Alarak Öğrenme

Psikolojide model alarak öğrenme, bireyin sosyal çevresinde gözlemlediği davranışları içselleştirerek öğrenmesi anlamına gelir. Bu öğrenme türü, bireyin çevresindeki modellerin (ebeveynler, öğretmenler, arkadaşlar ya da medyadaki figürler) davranışlarına dayanarak, doğru ya da yanlış davranışları öğrenmesiyle ilgilidir. Model alarak öğrenme, sadece çocukluk döneminde değil, yetişkinlikte de etkili bir öğrenme biçimidir.

Model alarak öğrenme sürecinde, birey dört temel aşamadan geçer: dikkat, hatırlama, uygulama ve pekiştirme. Bu aşamalar, öğrenmenin kalıcı olup olmayacağını belirler ve gözlemsel öğrenmenin etkili olup olmadığını gösterir.

1. Dikkat

Model alarak öğrenmenin ilk aşaması dikkattir. Bir birey, modelin davranışını etkili bir şekilde gözlemlemek için dikkatini o davranışa yönlendirmelidir. Dikkatin dağılması ya da modelin davranışının ilgi çekici olmaması, öğrenme sürecini zayıflatabilir. Bandura’ya göre, bireyler genellikle kendilerine benzeyen ya da önemli gördükleri kişilerin davranışlarını gözlemleyip öğrenirler.

Dikkat aşamasında öğrenmenin etkinliği için önemli faktörler şunlardır:

• Modelin özellikleri: Modelin dikkat çekici ve saygın olması.
• Gözlemleyenin durumu: Gözlemleyenin motivasyonu ve konsantrasyonu.
• Çevresel faktörler: Gözlemi etkileyebilecek dikkat dağıtıcı unsurların az olması.

2. Hatırlama

Dikkat aşamasının ardından gelen hatırlama aşaması, bireyin gözlemlediği davranışı zihninde saklaması ve daha sonra bu bilgiyi hatırlayıp kullanmasıyla ilgilidir. Modelin sergilediği davranışlar, birey tarafından zihinsel olarak kodlanır ve gerektiğinde tekrar çağrılır. Bu süreç, davranışın uzun süreli belleğe kaydedilip kaydedilmediği ile doğrudan ilişkilidir.

Bu aşamada öğrenmeyi destekleyen unsurlar şunlardır:

• Zihinsel tekrar: Gözlemlenen davranışların zihinde tekrarlanarak pekiştirilmesi.
• Anlamlandırma: Davranışın birey için anlamlı bir bağlama yerleştirilmesi, öğrenmeyi güçlendirir.
• Kavram oluşturma: Modelin davranışını daha genel bir kavram ya da prensip olarak anlama.

3. Uygulama

Uygulama, gözlemlenen ve hatırlanan davranışın birey tarafından tekrarlanması aşamasıdır. Birey, modeli taklit ederek öğrenilen davranışı kendi yaşamında uygular. Uygulama aşaması, bireyin gözlemlediklerini gerçek hayata geçirmesini sağlar ve bu süreç, öğrenmenin kalıcılığını artırır. Eğer birey bu aşamada başarılı olursa, model aldığı davranışı kendi davranış repertuarına ekler.

Uygulama aşamasında birey için etkili olan faktörler:

• Fiziksel yeterlilik: Gözlemlenen davranışın uygulanabilmesi için fiziksel ve zihinsel kapasitenin uygun olması.
• Fırsat bulma: Bireyin gözlemlediği davranışı gerçek hayatta uygulama şansı bulması.
• Deneme ve tekrar: Gözlemlenen davranışın sürekli uygulanması, öğrenmenin pekişmesini sağlar.

4. Pekiştirme

Pekiştirme, bireyin sergilediği davranışın sonucunda aldığı geri bildirimlerle ilgilidir. Eğer bireyin gözlemlediği ve uyguladığı davranış olumlu sonuçlar doğurursa, bu davranış pekiştirilir ve tekrarlanma olasılığı artar. Olumsuz sonuçlar alındığında ise davranışın tekrarlanma olasılığı azalır. Model alarak öğrenme sürecinde pekiştirme, gözlemlenen modelin aldığı sonuçlardan da kaynaklanabilir. Örneğin, model olumlu bir sonuç aldığında gözlemci birey de bu davranışı pekiştirme olarak algılayabilir.

Pekiştirme, bireyin motivasyonunu artırır ve davranışın tekrarlanmasını sağlar. Pekiştirme türleri şunlar olabilir:

• Doğrudan pekiştirme: Bireyin sergilediği davranışa karşılık olumlu ya da olumsuz sonuçlar alması.
• Dolaylı pekiştirme: Modelin davranışına verilen tepkiyi gözlemleyerek öğrenmek.
• Kendini pekiştirme: Bireyin kendi davranışını değerlendirmesi ve içsel ödüllendirme ile davranışı pekiştirmesi.

Model Alarak Öğrenmenin Önemi

Model alarak öğrenme, sadece çocuklar için değil, her yaştan birey için önemli bir öğrenme yöntemidir. Özellikle toplumsal ve sosyal öğrenmede bu tür öğrenme kritik bir role sahiptir. Bireyler, çevrelerinde gözlemledikleri davranışlardan etkilenir ve bu davranışları kendi hayatlarına uyarlayarak yeni beceriler edinirler. Model alarak öğrenmenin, eğitici bir rolü olduğu kadar davranışsal uyum sağlama konusunda da katkıları büyüktür.

Model alarak öğrenmenin önemini artıran bazı faktörler şunlardır:

• Toplumsal öğrenme: İnsanlar, çevrelerindeki bireylerin davranışlarını gözlemleyerek sosyal normları öğrenirler.
• Davranış geliştirme: Bireyler, gözlem yoluyla problem çözme, karar verme ve liderlik becerileri gibi karmaşık davranışları öğrenebilirler.
• Uyum sağlama: Farklı kültürler, sosyal çevreler ve topluluklarla karşılaşan bireyler, model alarak öğrenme yoluyla bu yeni ortamlara uyum sağlarlar.

Sonuç

Model alarak öğrenme nedir sorusuna, bireylerin başkalarının davranışlarını gözlemleyerek öğrendikleri bir süreçtir cevabını verebiliriz. Psikolojide model alarak öğrenme, Albert Bandura’nın sosyal öğrenme teorisi ile derinlemesine ele alınmıştır. Dikkat, hatırlama, uygulama ve pekiştirme gibi aşamalarla bireyler, gözlemlenen davranışları kendi yaşamlarına entegre ederler.

Model alarak öğrenme, sosyal çevrenin birey üzerindeki etkisini ortaya koyar. Gözlemsel öğrenme, bireylerin yeni bilgi ve beceriler edinmelerini sağlarken aynı zamanda topluma uyum sağlamalarını kolaylaştırır. Bu süreç, sadece eğitimde değil, iş hayatında ve günlük yaşamda da etkili bir öğrenme yöntemi olarak kullanılır.

Erkek çocuklar babalarını, kız çocuklar annelerini model alırlar.