Psikolojide Diğer Bilinç Durumları

Normal bilinç durumunun dışında bilincin meditasyon ve hipnoz ve madde bağımlılığı durumları da vardır.

Meditasyon

İnsanın, kendi bilinci ile vücut fonksiyonlarını kontrol altına alması ve dikkatini yoğunlaştırmasıdır. Kişi, fizyolojik olarak gevşemiş bir vücutta, uyanıklık hâlini yaşar.

Parasempatik sinir sistemi kullanılarak vücut faaliyetleri yavaşlatılır. Kalp atışları yavaşlar, kan basıncı düşer.

Amaç, bireylerin ruhsal dinlenmesini sağlamaktır. Ayrıca meditasyon tekniğiyle zihin sakinliği, çevreyle barışık olma ve kendini iyi hissetme duygusu oluşturulmaya çalışılır. Bu teknikle kişi, bedeni üzerinde ruhsal denetim sağlayarak gerginlik ve kaygıdan kurtulmaya çalışır.

Hipnoz

Hipnoz, başkasının telkini aracılığıyla otaya çıkan, tam olmayan uyku hâlidir. Bir kişinin, diğer bir kişinin davranış, duygu, düşünce ve algılarını kontrol etmesi hâlidir.

Hipnoz olabilmenin en önemli unsuru kişinin kendi isteği ile telkine razı olmasıdır. Enerjisi yüksek ve hareketli insanlarda hipnoz hâli zor olur. Hayalperest insanlarda hipnoz hâli daha kolaydır. Hipnozda bilinç uyuşmuştur ama duygular varlıklarını korur. Gerçeklik algısı azalır ve hareketler irade dışıdır.

Hipnoz etkisi altında acı duyumu azaltılabilir, sigaradan tiksinme sağlanabilir. Ancak şunu özellikle belirtmek gerekir ki normal hayatta bireyin üstesinden gelemediği işleri (fiziksel) hipnoz yöntemiyle gerçekleştiremeyiz. Örneğin zekâ seviyesini yükseltemeyiz.

Kaldıramadığı ağırlığı kaldırabilme gücü sağlayamayız. Hipnoz sırasında olanlar genellikle sonradan hatırlanmaz.

Madde Bağımlılığı

insanın hayatında bazı alışkanlıkları, çevreye uyumunu, kendi sağlığını ve varlığını tehdit eder. Bağımlı (sigara, alkol, uyuşturucu gibi) hâle gelmek organizmanın bu alışkanlıklardan kurtulmasını engeller. Başlangıçta zevk veren ve insanın dostu gibi görünen bağımlı madde, bir süre sonra insanın bütün hayatını kontrol altına alır.

Bağımlı hâle gelmenin tek nedeni bağımlılık yapıcı maddeler değildir. Çevrenin de bağımlılığın oluşmasında önemli bir rolü vardır. Kişilik gelişimi ve kimlik oluşumunda hem biyolojik yapının hem de aile çevresinin etkileri vardır.

İnsanın biyolojik yapısındaki eksikliklerine ailenin ve yakın çevresinin, olumsuz etkileri eklendiğinde, kendine güvenemeyen, sorumluluklarının bilincinde olmayan bir insan olabilir.

İlgi, sevgi eksikliği, güvensizlik duygusu bireyin sürekli endişe ve kaygı içinde, toplumdan, sorumluluklarından kaçan, kurallara karşı direnen bir insan olmasına neden olur. Alkol ve uyuşturucu alınmasında;

Yatkın kişilik yapısı,

Soya çekimsel özellikleri,

Benlik gelişiminde saplantı ve takıntılar,

Çevreyle ve diğer insanlarla sağlıklı ilişkiler kuramama,

Engellenmeye karşı dayanma eşiğinin düşük olması gibi bazı özellikler sıralanabilir.

Çevre, alkol ve uyuşturucu gibi bağımlılık oluşturan maddelere zemin hazırlamada etkili olmaktadır. Kendi içine dönen, uyum sağlayamayan insan, teselliyi bunlarda arayabilir.

Başlangıçta insana zevk veren, rahatlık sağlayan maddeler, alışıldıktan sonra insanı kendine mahkûm etmektedir. Sigara alışkanlığının diğer maddelere göre daha farklı bir kullanım alanı vardır.

Kişinin sağlığı açısından zararlı olmakla birlikte toplumdan, işinden, sorumluluklarından insanı koparmaz. Çocuk veya genç için büyümenin, yetişkin olmanın göstergesi olarak görülebilir. Bu da gencin erken yaşlarda sigaraya başlamasına neden olur.

Alkolün zararlı etkilerinin en önemlisi alkolik insanın üreticiliğinin yok edilerek tüketici olmasıdır. Bunun dışından alkolün;

Saldırganlığa bağlı suç işleme,

Trafik kazalarına sebebiyet verme,

iş veriminin düşmesi,

Ruhsal bozukluklar,

Beslenme yetersizlikleri,

Aile düzeninin bozulması gibi zararları vardır.

Kullanılan alkol ve uyuşturucu bağımlılık yaratmamışsa kişi irade gücüyle; bağımlılık yaratmışsa kendi isteği ile hastanede tedavi edilmelidir. Burada sadece alkol veya uyuşturucu madde bırakılarak yapılan tedavi yeterli olmaz. Kişilik ve benlik gelişimindeki yanlışlar da düzeltilmeli ve eski çevresinden uzaklaşmalıdır.