Öğrenme Nedir? Öğrenme Türleri Nelerdir?

Öğrenme, meslekleri ve günlük işler bakımından herkesi ilgilendirir.

Herkes her an bir şey öğrenmektedir veya zaman zaman başkalarına da bir şeyler öğretmeye çalışmaktadır.

Öğrenme

Tekrarlar, yaşantılar sonucu davranışlarda meydana gelen değişmelerdir. Öğrenilmiş davranışlar ise doğduktan sonra yaşantılarla elde edilen davranışlardır.

Belli bir dili konuşmak, yemek yeme alışkanlığı kazanmak, düşünceler karşısında farklı tutum ve tavırlar göstermek, matematik problemi çözmek gibi davranışlar öğrenilmiş davranışlardır. İnsan yaşamında çok önemli yeri olan öğrenme bir bilişsel süreçtir. Öğrenmenin biyolojik temeli şudur:

Yeni davranışların öğrenilmesi sinir sistemi ile ilgilidir. Sinir sistemi gelişmiş canlılarda öğrenme gücü daha yüksektir. Öğrenme beyinde bir takım kimyasal, elektriksel değişiklikler ve sinir sisteminde yeni sinaptik bağların kurulması ile açıklanmaktadır.

Sinir sisteminin en küçük parçaları olan nöronlar arasında birtakım bağların kurulması, tekrar ve alıştırmalarında bu bağların kuvvetlenmesine neden olduğu ileri sürülmektedir.

Belli bir davranış tekrarlandığında, nöronlar arasında bağlantı güçlenmektedir. İyi öğrenilmiş bir davranış tekrarlanmadığı zaman nöronlar arasında bağlantı zayıflamaktadır. Öğrenme farklı şekillerde açıklanan karmaşık bir süreçtir.

• Nörofizyolojik bir olgudur. Öğrenme ile beyinde kimyasal ve elektriksel birtakım değişiklikler olur. Sinir sisteminde de yeni bağlar kurulur.
• Psikolojik bir olgudur. İnsan bir şeyi öğrendiğinde, o konu ile ilgili tüm gerçekleri anlamaya daha önceki algıları ile birleştirip yorumlamaya çalışır.

Öğrenmede olgunlaşma ve motivasyon etkili faktörlerdir. Bir şeyi öğrenebilmek için belli bir olgunlaşma düzeyine gelinmesi ve belli bir motivasyonun olması gerekir. İnsan davranışlarının oldukça büyük kısmı öğrenilmiş davranışlardır. Öğrenilmemiş davranışlar refleksler, dürtüler ve içgüdülerdir.

Davranışı izleyen ve organizma üzerinde hoşa gidici bir etki yaratarak davranışın ortaya çıkma olasılığını artıran uyarıcılara pekiştireç denir. İstenen tepkinin oluşma olasılığını arttıran, organizmanın hoşuna gidecek bir uyarıcının doğrudan verilmesi durumu olumlu pekiştireçtir. Örneğin gülümseme övgü gibi.

Pekiştireçler yoluyla birey istendik ve istenmedik davranışlar öğrenebilir. Bu nedenle pekiştireçler çok dikkatli kullanılmalı ve doğru davranışlar pekiştirilmelidir.

Öğrenme Türleri

Öğrenmenin bilişsel öğrenme ve model alarak öğrenme /gözleyerek öğrenme gibi çeşitleri vardır.

Bilişsel Öğrenme

Öğrenmelerin çoğunda bilişsel öğrenme söz konusudur. Bu öğrenme zihinde oluşur ve zihinde yapılan işlemleri içerir. Bu durumda, yeni bilgiler depolanır ve eski bilgiler yeni anlamlar kazanır.

Pekiştirecin görünür biçimde kullanılmadığı, ağırlık noktasını bilgi depolama ve bilgi işlemenin oluşturduğu öğrenme durumlarına, bilişsel öğrenme denir.

Bilişsel öğrenmeler çoğu kez bilişsel gereksinmeden kaynaklanır. Bilişsel gereksinme; insanı, karşılaştığı nesneleri inceleyip gözden geçirmeye yönelten ve ilgili bilgileri sağladığı zaman doygunluk duymasına yol açan güdü ya da gereksinmedir.

Model Alarak Öğrenme/Gözleyerek Öğrenme

Kültürel norm ve değerlerin aktarıldığı sosyalleşme sürecindeki davranışlar model alarak öğrenmedir. İnsanlar, doğal ve toplumsal çevrelerine uymak zorundadır. Özellikle toplumsal çevrelerine uyarken toplumsal kurallar ve değerler önem taşır.

İnsanın toplumsal davranışlara uyumunda taklit etmenin önemli rolü vardır. Çocuklar, daha çok çevresindeki başka insanları ve büyükleri taklit ederek öğrenir. Taklit ederken başkalarını kendilerine model olarak alırlar.

İnsan davranışlarının şekillenmesinde, çevrede gözlem yapmak etkili olur. Başkalarının davranışlarını tekrarlamayı içeren öğrenme ise gözlemleyerek öğrenmedir. Tutumlar, yargılar, ön yargılar birilerini veya kitle model alınarak oluşturulur.

Çoğu zaman bu davranışlar, farkında olmadan yapılır. Örneğin, annemiz gibi davranır, babamız gibi konuşuruz, beğendiğimiz bir sanatçı gibi giyiniriz.

Öğrenme Üzerinde Etkili Olan Unsurlar

Öğrenmenin oluşabilmesi için bazı koşulların yerine getirilmesi gerekir.

Öğrenenle İlgili özellikler

Öğrenmede öğrenecek kişinin bazı özelikleri önemli rol oynar.

Güdülenme

Organizmayı harekete dürtü ve güdüler geçirir. Bireylerin güdülenme düzeyleri öğrenme düzeylerini etkiler. Canlıların bir davranışı öğrenmesi için gereksiniminin, bir dürtüsünün olması gerekir. Örneğin; merak, açlık, susuzluk, gibi.

Olgunlaşma

Bedensel ve zihinsel olarak bir işi yapabilecek seviyeye ulaşmaya olgulaşma denir.

Davranışların öğrenilmesi için bireyin belli bir olgunluğa, belli bir gelişmişlik düzeyine ulaşmış olması gerekir. Olgunlaşma, iki şekilde ele alınabilir:

• Yaş: Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için birey, gereken yaşa gelmiş olmalıdır. İnsanlar yaşın özeliklerine göre öğrenirler.
• Zekâ: Öğrenmeyi zekâ etkiler. Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için belli bir zekâ seviyesi gerekir. Zekâ düzeyi artıkça öğrenme düzeyi de artar.

Genel uyarılmışlık hâli ve kaygı

Uyarılmışlık düzeyi, bireyin dışarıdan gelen uyarıcıları alma derecesi olarak tanımlanır. Başka bir ifadeyle organizmanın öğrenmesi için gerekli uyarılmışlık içinde olmasıdır.

Öğrenme için uygun olan uyarılmışlık hâlinin ve kaygının ortalama bir seviyede olmasıdır. Genel uyarılmışlık hâli ve kaygısı bu ortalamanın altında ya da üstünde olan bireylerin iyi öğrenmeyi gerçekleştirmesi beklenemez.

• Sosyokültürel Etmenler

Bireylerin tutum ve önyargıları öğrenmelerini etkiler. İnsanın neyi öğrenebileceğini sosyal öğrenmelerde etkiler.

Öğrenilen Malzeme İle İlgili Özellikler

Malzemenin zorluğu: Malzemenin kolaylığı öğrenmeyi olumlu etkiler. Diğerlerinden farklı kolayca ayırt edilebilen malzemeler ve anlamlandırılan malzemeler kolay öğrenilir. Bir malzeme kişide ne kadar çok şey çağrışım yapıyorsa öğrenilmesi de kolay olur. Öğrenilen malzemedeki kavramların benzerliğine göre sınıflandırılması öğrenmeyi kolaylaştırır.

Aktarma (olumlu-olumsuz transfer): Öğrenmeler sıfırdan başlamaz. Eski bilgilerin yeni öğrendiklerimizi etkilemesine, öğrenmede transfer denir.

Öğrenmenin gerçekleşebilmesi için bazı ön bilgilere ihtiyaç duyulur.(örneğin bisiklet kullanmayı bilen birinin motosiklet sürmeyi daha kolay öğrenmesi gibi). Bu duruma olumlu transfer denir.

Bunun tersi de yaşanabilir. Org çalmayı bilen biri piyano çalmayı öğrenmeye çalıştığında, parmakları hâlâ org figürleri gösteriyorsa bu durum öğrenme sürecinin zorlaştığını gösterir. Bu durum da olumsuz transfere örnektir.

Bir malzemeyi öğrenmek için GSOHT tekniği de kullanılabilir(Gözden geçir, Sorular üret, Oku, Hatırla, Tekrarla ).

Öğrenme Yöntemi İle İlgili Özellikler (Öğrenme Stratejileri)

Aralıklı ve toplu öğrenme; öğrenme malzemesinin aralıklar vererek öğrenilmesine aralıklı öğrenme, malzemenin birbirine yakın zamanlarda bir oturumda öğrenilmesine toplu öğrenme denir.

Aralıklı tekrar, uygun öğrenme yöntemidir. Toplu tekrar, öğrenmenin kalıcılığı açısından iyi değildir. Aralıklı yapılan tekrarda bilgiler daha iyi özümsendiği ve sağlamlaştığı için kalıcılığı yüksektir. Hatırlama aralıklı tekrar durumunda daha iyidir.

Bütün halinde veya parçalara bölerek öğrenme; malzemenin doğası çok uzun değilse kendi aralarında anlamlı parçalara bölünemiyorsa bütün halinde öğrenilmesi uygundur.

Bazı öğrenme malzemeleri, parçalara bölünebiliyorsa, her parçayı öğrenme kişiye haz verir ve bir sonraki öğrenme için güdüler. Parçaların sırasının karıştırılması ve parçaları birleştirmek için ek öğrenme yapmak bölerek öğrenmenin olumsuz yönüdür.

Sonuçlar hakkında bilgi; öğrenme yapan kişinin neyi ne kadar öğrendiği ile ilgili sonuçlar hakkında bilgi vermek, kişiye hatalı uygulamaların yerine daha olumlu sonuçlar verecek uygulamalar koyma fırsatı verir.