Demanslı Hastada Zihinsel Aktiviteler Nasıl Yapılır?

Alzheimer hastalığına bağlı gelişen demansta ilk etkilenen beyin işlevi bellektir.

Hastalık unutkanlık ile başlar. Kişi gördüğü, duyduğu, algıladığı bilgileri kayıt edemez, bellek depolarına gönderemez ve bilgi lazım olunca da hatırlayamaz.

Hastalığın ilerlemesi ile konuşma, nesneleri adlandırma olaylar hakkında akıl yürütme, geleceği ve yapacakları planlama, neyin gerçek neyin gerçek olmadığını ayırt edebilme gibi diğer beyin becerileri de bozulur. Bunların sonucu para hesabı yapma, yemek pişirme, temizlik yapma, seyahat etme, yolunu bulma gibi beceriler kaybolur.

İleri aşamada ise hastalar basit günlük yaşam aktivitelerinde, yemek yemekte, idrar ve dışkı tutabilmekte, tek başına yürüyebilmekte bile zorlanırlar. Hastalığın sonuna doğru tamamıyla bir bebek gibi bakıma muhtaç hale gelirler.

Zihinsel süreçler, demans rahatsızlığına bağlı gerilemenin en fazla olduğu alandır.

Yaşlının düşünme, öğrenme, bilme ve yargılama gibi bilişsel süreçlerinde bozulmalara rastlanılmaktadır.

Bu bozulmaların ilerlemesini yavaşlatmak için düzenlenen aktivitelerin verimli olabilmesi için; yaşlının kültürel özelliklerine, eğitimine, inancına ve cinsiyetine dikkat edilmesi gerekir.

Demanslı Hastada Zihinsel Aktivitelerin Amaçları

Zihinsel aktiviteler ile bireyin zaman, mekân ve kişi oryantasyonunun korunması ve iyileştirilmesine yardımcı olunabilir. Demanslılara hatırlatıcı ipuçları kullanma becerileri geliştirirken, bir süre daha günlük yaşam aktivitelerini sürdürmeleri sağlanabilir. Hastaların mevcut zihinsel kapasitelerini dikkat, bellek, dil, soyutlama, planlama, olayları değerlendirme ve görsel mekânsal işlevlerinde desteklemek, mevcut hastalıkla başa çıkma kapasitelerini arttırmak amacındadır.

Bu aktivitelerin amaçları:

• Bilgi birikimini korumak,
• Dikkat yoğunlaştırma kabiliyetini korumak,
• Algılama süreçlerini kuvvetlendirmek,
• Öğrenme becerisini korumak,
• Belleği güçlendirmek,
• Nesneleri tanıma anlamlandırma süreçlerini korumak,
• Zaman mekân oryantasyonunu sağlamak,
• Hayal gücünü kullanmasını sağlamak,
• Farklı renk ve şekilleri algılamasını sağlamak,
• Olaylar arasında bağlantı kurma becerisini korumak,
• Neden sonuç ilişkisini korumak,
• Gerçekle olan bağların korunmasına yardımcı olmak,
• Şekil bilgisini korumak,
• El becerilerini desteklemek,
• El-göz koordinasyonunu sağlamak,
• Gözlem yeteneğini korumak,
• Kavramlar arası ilişki kurabilme yeteneğini korumak,
• Meyve bilgisini korumak,
• Sayı sayma becerisini korumak,
• Renk bilgisini korumak,
• Hayvan bilgisini korumak,
• Günlük yaşam olayları ile ilişkisini korumak,
• Nesne bilgisini korumak,
• Yorumlama becerisini korumak,
• Mevsim bilgisini korumak,
• Zıt kavramlar bilgisini korumak,
• Duyusal farkındalığını artırmak

Demanslı Hastada Zihinsel Aktivite Uygulaması

Bu aktivitelerde kullanılan malzemelerin pek çoğunu oyuncak dükkânlarından temin edebilirsiniz ya da çeşitli dergi ve gazetelerden resimler kullanabilirsiniz.

• Kavramları tanıma,
• Çorap eşleştirme,
• Hangi nesne ne işe yarar,
• Mevsim meyve ve sebzeleri,
• Saat oyunu,
• Lego aktivitesi,
• Olayları sıralama,
• Hikâye’nin sonunu getirme,
• Normal olmayan yanlış bir özelliği bulma,
• Şekiller ve renkler,
• Hafıza kartları,
• İlişki kurma meyve sepeti,
• Renkli şekilleri yerleştirme,
• Hayvanlar ve yavruları,
• Hayvanlar ve ürünleri,
• Hayvanlar ve yaşadıkları yerler,
• Durum çözüm,
• Hava durumu ve mevsimler,
• Günlük işler,
• Zıt kavramlar,
• Geometrik şekiller ile resimler,
• Obje takibi,
• Pirinç nohut,
• Sesleri ayırt etme

Yukarıda listelenen aktivitelerden kavramları tanıma, çorap eşleştirme, hangi nesne ne işe yarar, mevsim meyve ve sebzeleri, lego aktivitesi, olayları sıralama ve hayvan ve yavruları aktivitelerinin uygulaması açıklanmıştır.

Kavramları Tanıma

Hafif, orta ve ileri derece demanslı hastalarla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Meslekler resim kartları,

Taşıtlar resim kartları,

Sayılar resim kartları,

Nesneler resim kartları,

Zıt kavram resim kartları,

Sebzeler ve meyveler resim kartları,

Giyecek resim kartlardır.

Uygulama

Yaşlı hasta ile karşılıklı oturulur.

Demanslı yaşlıya sıra ile kartlar gösterilir.

Karttaki resim doğrultusunda Alzheimer ile iletişime geçilir.

Karttaki resmin ne olduğu, ne işe yaradığı, nerede kullanıldığı, soru ve yönlendirmelerle aktiviteye devam edilir.

Çorap Eşleştirme

Hafif ve orta derece demanslı hastalarla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Hafif derece demanslılarla 15-20 çift çorap,

Orta derece demanslılarla 10-15 çift çorap kullanılr.

Uygulama

Masanın üzerine yaşlının demans derecesine göre çiftler halinde karışık şekilde çoraplar konulur.

Bunların içerisinden çorapları eşleştirmesi istenir.

Eşleştirme esnasında yaşlıya bulmak istediği çorabın özellikleri hatırlatılır.

Doğru eşi bulduğunda olumlu pekiştireç verilir.

Yanlış eş ile eşleştirilmiş ise doğruyu bulması için yardımcı olunur.

Aradığı çorabın özellikleri söylenir. El ve göz işareti ile çorabın eşi gösterilmez.

Aktivite esnasında; çorabın erkek, kadın ve çocuk çorabı mı olduğu, çorabın ne işe yaradığı ve niçin giyildiği vb. sorular sorulur.

Bu şekilde yaşlıların aktiviteye katılımı sağlanır.

Yarışma heyecanı ile sürdürülen aktivite sonunda en çok çorap eşleştiren yaşlıya bir çift çorap hediye edilir.

Hangi Nesne Ne İşe Yarar

Hafif ve orta derece demanslı hastalarla yapılır.

Amacı

Yaşlının günlük yaşamda kullandığı nesneleri tanıyarak bu nesnelerin işlevleri hakkında bilgi birikimini korumak amacıyla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Yaşlının günlük hayatta kullandıkları ve hatırlayabilecekleri nesneler (kalem, defter, saat, top, çorap, telefon, kaşık, çatal, bardak, sürahi, tornavida, vb.).

Hafif derece demanslılara 15-20 nesne, orta derece demanslılara 10-15 nesne ile aktivite düzenlenir.

Uygulama

Gruptaki her yaşlının bir tane nesneyi eline alması ve nesneye odaklanması istenir.

Nesnenin adının ne olduğu, şeklinin nasıl olduğu, nelerden yapıldığı, hangi işlere yaradığı, günlük hayatta kullanımı, nerelerden satın alınabileceği, vb. sorular ile grup üyelerinin aktif katılımı sağlanır.

Aktivite sonunda sürahi ve bardak hakkında konuştuktan sonra meyve suyu sürahiye doldurulur ve yaşlılara ikram edilir.

Orta derece demanslılarda; masaya konan nesnelerin daha basit, anlaşılır ve dikkat çekici renkler olması gerekir.

Mevsim Meyve ve Sebzeleri

Hafif ve orta derece demanslı hastalarla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Meyve ve sebzelerden oluşan puzzle (yap-boz) ve yaşlının sebzeleri görse olarak algılaması için canlı mevsim meyve ve sebzeleri (pırasa, ıspanak, havuç, mandalina, kiraz, karpuz, şeftali, vb.)

Uygulama

Masanın üzerine meyve ve sebzelerden oluşan puzzle (yap-boz) konulur.

Bu puzzleda yaşlının meyve ve sebzelerdeki benzerlikleri bulması, eksiklikleri tamamlaması istenir.

Yaşlının mümkünse yardım almayarak, düşünmesi sağlanır.

Aktivite sırasında masanın üzerine meyve ve sebzelerden bulundurulur. Ayrıca mevsim meyve ve sebzeleri eline alması, incelemesi ve temas etmesine imkân verilir.

Puzzle çalışması ve mevsim meyve sebzeleri incelenirken yaşlı ile bunlar hakkında konudan çok uzaklaşmadan aktivite boyunca iletişim sağlamaya çalışılır.

Sebzelerin ve meyvelerin isimleri, faydaları hangi sebzeden hangi yemeğin yapıldığı, bu sebzelerin hangi mevsimlerde yetiştiği, nerelerde yetiştikleri vb. konularda konuşulur.

Aktivite sonunda yaşlılara meyve ikram edilir. Yaşlıların kabuklarını soyup birbirlerine ikram etmeleri konusunda teşvik edilir.

Lego Aktivitesi

Hafif ve orta derece demanslı hastalarla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Legolar ve şekillerin resmedildiği kartlar.

Uygulama

Masanın üzerine farklı renkler ve değişik şekillerde olan Legolar konur.

Ardından farklı şekillerin resmedildiği olduğu kartlardan her yaşlıya birer tane verilir ve resimde gördüğü şekli Legoları kullanarak yapması istenir. Yaşlı ile bu aktivite yapılırken şekiller hakkında konuşulur.

Olayları sıralama

Hafif ve orta derece demanslı hastalarla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Olayların başlama, gelişme ve sonuç bölümlerinin olduğu resimli kartlar.

Bunlar herhangi bir olay kartı olabilir.

Örneğin sabah kalktığımızda yapılan olayları sıralayan kartları düzgün bir biçimde olay sıralamasına göre dizme (yataktan kalkılır, kahvaltı yapılır, diş fırçalanır, vb.).

Uygulama

Farklı durumların resmedildiği kartların ilk başlangıç olanı yaşlıya gösterilir ve beraberce incelenip resim hakkında yorumlar yapılır.

Daha sonraki aşamada ise yaşlıya bu olaydan sonra neler olabileceği hakkında tahmin yapması istenir.

Daha sonra diğer kartlar sıralanır ve yaşlının tahmin ettiği olayı bulup ilk kartın yanına sıralaması istenir.

Hayvan ve Yavruları

Hafif ve orta derece demanslı hastalarla yapılır.

Kullanılacak Malzemeler

Hayvan ve yavruları resimlerinin bulunduğu kartlar.

Uygulama

Yaşlılar yuvarlak masa etrafında oturur.

Masanın üzerine hayvan resimlerinin bulunduğu kartları ile bu hayvan yavrularının bulunduğu kartlar konur. Yaşlıya bir hayvan seçmesi istenir. Bu hayvan hakkında konuşurken yavrusunu bulması istenir.

Aktivite boyunca hayvanlar ve yavrular eşleştirirken sohbete devam edilir.