Bilişsel Öğrenme Nedir? Psikolojide Bilişsel Öğrenme

Bu makale, bilişsel öğrenme nedir ve psikolojide bilişsel öğrenme konularını inceleyerek, öğrenme süreçlerinin nasıl işlediği hakkında temel bilgiler sunmaktadır.

Bilişsel Öğrenme Nedir?

Bilişsel öğrenme, bireylerin bilgi ve deneyim yoluyla düşünce, bellek, problem çözme ve karar verme süreçlerini nasıl geliştirdiğini inceleyen bir öğrenme türüdür. Bilişsel öğrenme nedir sorusuna yanıt olarak, bireyin dış dünyadan aldığı bilgileri işleyip anlamlandırarak yeni bilgi ve beceriler edinme sürecidir diyebiliriz. Bu süreç, sadece gözlem ya da deneme-yanılma yoluyla öğrenmeyi değil, zihinsel süreçleri de kapsar. Bilginin nasıl depolandığı, geri çağrıldığı ve uygulandığı, bilişsel öğrenmenin temelini oluşturur.


Psikolojide Bilişsel Öğrenme

Psikolojide bilişsel öğrenme, bireyin çevresel uyarıcılardan gelen bilgileri işleyerek yeni bilgiler elde etmesi ve bu bilgileri problem çözme, karar verme ya da yeni durumlara adapte olma süreçlerinde kullanması üzerine yoğunlaşır. Bilişsel öğrenme, yalnızca davranışsal değişikliklere odaklanmaz, aynı zamanda kişinin düşünme süreçlerini ve içsel zihinsel aktivitelerini de ele alır. Bilişsel kuramlar, öğrenmenin sadece uyarıcı ve tepki arasındaki bağlantılardan ibaret olmadığını, aksine zihinsel süreçlerin karmaşık yapısına dayandığını savunur.

Bilişsel öğrenme, üç temel başlık altında incelenebilir: bilgi işleme, zihinsel modeller ve gözlemsel öğrenme. Bu süreçler, bireyin bilgiyi nasıl depoladığını, organize ettiğini ve uyguladığını açıklar.

1. Bilgi İşleme Modeli

Bilgi işleme modeli, insan beyninin bir bilgisayar gibi çalıştığını öne sürer ve bilişsel öğrenme sürecini anlamada önemli bir rol oynar. Bu model, bireyin çevresel uyarıcılardan aldığı bilgileri nasıl işlediğini, kodladığını ve hafızasında sakladığını inceleyen bir yaklaşımdır. Bilişsel öğrenme sürecinde, bilginin nasıl alındığı ve işlendiği büyük önem taşır.

Bilgi işleme süreci üç aşamadan oluşur:

  • Algılama: Çevresel uyarıcıların fark edilmesi ve bilginin duyusal organlar aracılığıyla alınması.
  • Hafıza: Alınan bilginin kısa süreli bellek ya da uzun süreli bellekte depolanması.
  • Geri çağırma: Bellekte depolanan bilginin gerektiği zaman hatırlanarak kullanılabilmesi.

Bu süreç, öğrenilen bilginin etkili bir şekilde işlenip uzun süreli hafızaya aktarılması için önemlidir. Öğrenciler ve bireyler, etkili öğrenme stratejileri kullanarak bu süreci daha verimli hale getirebilirler. Örneğin, tekrar ve bağlantı kurma teknikleri, bilgilerin bellekte daha iyi tutulmasına yardımcı olur.

2. Zihinsel Modeller ve Şemalar

Zihinsel modeller, bireyin dış dünyayı nasıl algıladığına dair kendi zihninde oluşturduğu temsillerdir. Bu modeller, çevremizdeki olayları ve kavramları anlamlandırmamıza yardımcı olur. Bilişsel öğrenme sırasında, birey yeni bilgileri öğrenirken var olan zihinsel modellerine entegre eder ya da yeni modeller geliştirir.

Bir başka önemli kavram ise şemalardır. Şema, kişinin belirli bir bilgi veya durumla ilgili zihninde oluşturduğu yapılandırılmış bilgi birimidir. Öğrenme sürecinde yeni bilgiler, bireyin var olan şemalarına entegre edilerek depolanır. Eğer yeni bilgi mevcut şemalara uymuyorsa, birey şemalarını değiştirmek ya da güncellemek zorunda kalır. Bu süreç, “uyumsal öğrenme” olarak da bilinir.

Zihinsel modellerin ve şemaların öğrenmeye katkıları şunlardır:

  • Bilgiyi organize etme: Yeni bilgilerin mevcut bilgilere entegre edilmesini kolaylaştırır.
  • Problem çözme: Daha önce karşılaşılan durumlara benzer olaylar için çözüm üretmeyi hızlandırır.
  • Hızlı karar verme: Var olan şemalara dayanarak hızlı ve etkili kararlar almayı sağlar.

3. Gözlemsel Öğrenme

Gözlemsel öğrenme, bilişsel öğrenmenin önemli bir parçasıdır ve Albert Bandura’nın sosyal öğrenme teorisiyle yakından ilişkilidir. Bu teoriye göre, bireyler başkalarının davranışlarını gözlemleyerek öğrenirler. Ancak bu süreç, yalnızca taklit yoluyla gerçekleşmez; bireyin gözlemleri, zihinsel süreçlerde işlenir ve anlamlandırılır.

Bandura’nın gözlemsel öğrenme teorisi dört temel aşamadan oluşur:

  • Dikkat: Bireyin modelin davranışına dikkat etmesi.
  • Hatırlama: Gözlemlenen davranışın zihinsel olarak kodlanması ve saklanması.
  • Uygulama: Gözlemlenen davranışın tekrarlanması.
  • Pekiştirme: Davranışın sonuçlarına göre pekiştirilmesi ya da engellenmesi.

Bu öğrenme süreci, sosyal çevrelerde büyük bir rol oynar. Bireyler, diğerlerinin davranışlarını gözlemleyerek bu davranışlardan yeni bilgi ve beceriler edinirler. Bu süreç sadece çocuklarda değil, yetişkinlerde de oldukça etkilidir.


Bilişsel Öğrenme Sürecinde Etkili Stratejiler

Bilişsel öğrenme, bilinçli olarak yönlendirilebilecek ve geliştirilebilecek bir süreçtir. Etkili öğrenme için kullanılabilecek bazı stratejiler şunlardır:

  • Tekrar ve alıştırma: Öğrenilen bilgilerin sık sık tekrar edilmesi, bilgilerin uzun süreli hafızaya aktarılmasına yardımcı olur.
  • Anlamlandırma: Bilgilerin, daha önce öğrenilen kavramlarla ilişkilendirilmesi ve kişisel deneyimlerle bağdaştırılması öğrenmeyi pekiştirir.
  • Zihinsel görselleştirme: Kavramların ve bilgilerin görsel olarak canlandırılması, bilgilerin zihinde daha güçlü bir şekilde kodlanmasını sağlar.
  • Organizasyon: Bilginin anlamlı kategorilere ayrılması ve düzenlenmesi, öğrenilen bilginin hatırlanmasını kolaylaştırır.

Bu stratejiler, bilişsel öğrenme süreçlerini desteklemek ve daha etkili öğrenme deneyimleri sağlamak amacıyla kullanılabilir. Özellikle karmaşık bilgilerin öğrenilmesinde bu teknikler oldukça faydalıdır.


Sonuç

Bilişsel öğrenme, bireyin çevresinden edindiği bilgileri işleyerek anlamlandırdığı ve bu bilgileri problem çözme ya da karar alma süreçlerinde kullandığı karmaşık bir süreçtir. Bilişsel öğrenme nedir sorusuna yanıt olarak, bireyin zihinsel süreçlerini ve içsel bilişsel aktivitelerini kapsayan bir öğrenme türü diyebiliriz. Bilgi işleme modelleri, zihinsel şemalar ve gözlemsel öğrenme gibi yaklaşımlar, bilişsel öğrenmenin temel yapı taşlarını oluşturur.

Bu süreçler, bireylerin öğrendikleri bilgileri daha verimli bir şekilde depolamalarını ve kullanmalarını sağlar. Etkili öğrenme stratejileri kullanılarak bilişsel süreçler güçlendirilebilir ve bireylerin öğrenme kapasitesi artırılabilir. Hem eğitim hem de günlük yaşamda bilişsel öğrenme, bireyin gelişiminde ve başarısında kritik bir rol oynar.

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir