Zeka Nedir? Zekanın Niteliği Nelerdir?

Düşüncenin nasıl oluştuğu, beynin insan davranışlarını hangi mekanizmayla nasıl gerçekleştirdiği; öğrenme, algılama, karar verme, akılda tutma, problem çözme, iletişim kurma, yaratıcılık, sezgi gibi zihinsel süreçlerin nasıl geliştiği soruları uzun yıllar boyunca filozofların ve bilim adamlarının zihinlerini meşgul etmiş ve onları geçmişten günümüze kadar bu sorulara cevap bulma amaçlı birçok araştırma yapmaya yöneltmiştir.

Zekâ, insana ait bireysel farklılıklar açısından en önemli konulardan biridir. İnsan ve insana ait davranışların anlaşılması ve işlenmesi çoğu zaman zekâ ile ilişkili olarak ele alınmıştır. İnsanlar arası farklılıkları oluşturan unsurlardan biri olan zekâyı psikologlar çeşitli şekillerde tanımlamışlardır.

Fransız psikolog A.Binet (1857-1911)’ye göre zekâ, iyi düşünme, iyi anlama, iyi akıl yürütme yeteneğidir. H.Bergson (1859-1941) zekâyı, alet yapma ve kullanma becerisi, D. Wechsler (Veşler, 1896-1981) ise bireyi amaçlı bir etkinliğe, mantıklı düşünmeye ve çevresine uymaya yönelten kavrama yeteneği olarak tanımlar.

Bazı bilginler de zekâyı, neden sonuç arasındaki bağıntıları bulma, benzeyişleri görme, ayrılıkları fark etme yeteneği diye tanımlamışlardır. Yukarıdaki tanımlarda zekâ bir yetenek olarak kabul edilmektedir. Oysa günümüzde zekânın ayrı bir yetenek olmadığı; algılama, öğrenme, düşünme, bellek gibi yeteneklerin oluşturduğu genel bir düzey olduğu görüşü ağır basmaktadır.

Bu görüşü benimseyenler zekâyı “öğrenme, kavrama, algılama, akıl yürütme, doğru tahminlerde bulunabilme, yeni durumlara uyma ya da karşılaşılan problemleri çözme yeteneklerinin oluşturduğu bir bütündür” diye tanımlamaktadırlar. Zekânın soyut bir niteliğe sahip olmasından dolayı tanımı üzerinde psikologlar arasında bir birleşme olmamasına rağmen, tüm psikologlar zekânın varlığı üzerinde kolaylıkla uyuşurlar.