Sosyal Etki Türleri Nedir?
Sosyal Etki
İnsan, grup veya toplumun bireyin davranışlarını olumlu ya da olumsuz yonde etkilemesi ya da değiştirmesidir.
Sosyal etkinin turu bireyin sosyal etkiyi algılama şekline göre değişir. Birey sosyal etkiyi bilgi sağlayıcı olarak algılarsa bilgisel sosyal etki, zorlayıcı olarak algılarsa kuralsal sosyal etki olur. Birey sosyal bir etkiye, uyma ya da uymama davranışı ile karşılık verir. Sosyal etkiye uyma davranışı genellikle benimseme ya da itaat şeklinde gercekleşir.
Birey, herhangi bir sosyal etkiyi doğru bilgi olarak algılarsa bilginin doğru olduğunu düşünduğu için benimser ve bu etkiye uyar. Örneğin iş saatleri içinde sosyal medya kullanımının yasaklandığı bir iş yerinde bazı calışanlar bu kuralın doğru ve mantıklı olduğunu düşünur. Bunun sonucunda kuralı benimseyerek kurala uyar.
Zorlayıcı olarak algılanan kuralsal sosyal etkide, birey odullendirilmek ya da cezalandırılmamak için etkiye uyma davranışı gösterir. Sosyal medya yasağının olduğu iş yerinde bazı calışanlar bu yasağın mantıksız ve gereksiz olduğunu düşünur. Buna rağmen uyarı almamak ya da patronun takdirini kazanmak için sosyal etkiye itaat eder ve bu kurala uyar.
Birey bazen zorlayıcı bir yaptırımın olmadığı ya da doğru bulmadığı durumlarda bile gruptan ayrı duşmemek için sosyal etkiyi kabul eder.
Sosyal Etki
Sosyal psikolog Solomon Asch (Solomon Eş), yaptığı bir deneyde sosyal etkinin bireyin kararlarını ne derece etkilediğini araştırır. Deneyde tum katılımcılara çok sayıda kart ciftleri gösterilir.
Bu kart ciftlerinden birinde kısa, orta ve uzun olmak uzere 3 cizgi vardır. Diğer kartta ise tek bir cizgi bulunmaktadır. Deneklerden bu karttaki cizginin diğer karttaki cizgilerden hangisine benzediğini söylemeleri istenir.
Deneye katılanlardan biri haric hepsi aslında Asch’ın asistanıdır ve önceden belirlenen ortak cevapları vermektedir. Gercek denek en sona oturtulur boylece sorulara en son cevap vermesi sağlanır. İlk birkac denemede tum denekler doğru cevap verir fakat daha sonra gercek denek dışındaki tum katılımcılar ortak bir yanlış cevapta birleşir. Sıra ona gelene kadar diğer katılımcıların hepsinin aynı cevabı verdiğini duyan gercek deneklerin %35’i yanlış olduğunu bile bile grubun soylediği cevaba katılır.
Asch’in deneyinde denek bilgisel olarak cevabın yanlış olduğunun farkındadır yani tam bir benimseme soz konusu değildir. Ortamda zorlayıcı bir yaptırım da yoktur. Buna rağmen bazı bireyler grubun normlarını, kararlarını kabul ederek sosyal etkiye uyma davranışı gösterir.
