Psikolojide Duyum ve Algı

İnsan nasıl bir çevrede olduğunun farkındadır. Çevresindeki nesneleri ve nesnelerin özelliklerini duyu organları ile tanır. Organizmayı etkileyen herhangi bir güce uyarıcı, uyarıcıların organizmayı etkilemesine de uyarım denir.

Uyarıcıların duyu organlarını etkilemesi ve bu uyarıcıların belli sinir yollarından geçerek beyne ulaşması ile de duyum oluşur. Duyum fizyolojik bir olaydır. İnsanda görme, işitme, tatma, koklama, dokunma gibi organ duyumları vardır. Duyu organları tarafından alınıp beyne iletilen uyarımlar kümelenip yorumlanır. Algılama, duyumların çeşitli biçimlerde örgütlenip anlam kazanması ve yorumlanmasıdır.

Algı

Çeşitli uyarımları insanın daha önceki yaşantıların da etkisi ile yorumlama, onları anlamlı hâle getirme sürecidir.

Kapının zil sesi bir uyarıcıdır. Bu uyarıcının duyu organlarını etkilemesi uyarım, duyu organlarının bu uyarıcıyı alması sonucu duyum, uyarıcının kapı zili olduğunu fark etmesi de algıyı oluşturur.

Duyum ve algı

Işık dalgasının organizmayı etkilemesi uyarım; gözü etkileyerek renkli görmeyi sağlaması duyumdur. Algı, duyuma bağlıdır. Duyum olmazsa algı da olmaz. İlk kez duyumsadığımız bir şeyin ne olduğunu bilemeyiz. Belki daha önce duyumsadığımız başka şeylere benzetebiliriz ama onun ne olduğunu tam bilemeyiz. Hiç kimya dersi görmemiş biri, H2O’yu yazı olarak algılar. Kimya dersi görmüş biri ise onun su olduğunu bilir.

Duyu Organları

Duyu organları gelen uyarıları alır, sinirler yoluyla beyindeki ilgili merkezlere iletir ve duyum meydana gelir. Duyum; ses, ışık, koku, basınç ve ağrıdır.

Görme Duyumu

Görme duyumu en önemli ve en karmaşık duyumlardan biridir. Göz, görme duyu organı; ışık, duyumu meydana getiren enerjidir. İnsandaki görme duyumu, dalga boyu morötesinin üstünde ve kızılötesinin altında kalan bölgede gerçekleşir. Arılar morötesi ışınımı da görür.

İşitme Duyumu

İşitme duyumu da görme duyumu kadar insan için önemlidir. Kulak, işitme organıdır. Ses dalgalarının kulak zarını mekanik olarak titretmesiyle işitme duyumu başlar. İnsan kulağı 20 ile 20.000 hertz (saniyedeki dalga sayısı) arasındaki sesleri duyabilir. Kedi ve köpekler daha yüksek frekanstaki sesleri duyabilir. Çocuklarda işitme duyarlılığı daha iyidir. Yaş ilerledikçe duyarlılıkta azalma görülür.

Koku Duyumu

Gaz hâlindeki kimyasal moleküllerin burun boşluğundaki koku alıcılarına ulaşmasıyla başlar. Koku duyumuzun uyum yeteneği hızlıdır. Örneğin; keskin bir koku, kısa bir süre sonra keskinliğini yitirir.

Tatma Duyumu

Dilin üzerindeki tat tomurcuklarının içinde tat alma hücreleri bulunur. Tat tomurcuklarının içine sızan kimyasal maddeler, bu hücreleri uyararak duyum gerçekleşir. Tada ilişkin dört temel nitelik tatlı, tuzlu, ekşi ve acıdır.

Dokunma Duyumu

Derinin bir şeye dokunması ya da üzerine basınç yapılması ile meydana gelir. Dokunma duyumu basınç, acı, sıcaklık ve soğukluk şeklinde görüldüğü gibi sertlik, yumuşaklık, düzlük, ıslaklık, kuruluk, yapışkanlık, kayganlık gibi şekillerde de görülür.

Diğer Duyumlar

Hâl duyumu: Bedenimizin duruşu hakkında bilgi verir. Örneğin, gözümüz kapalıyken bile bedenimizin (ayakta veya yatar) pozisyonunu biliriz.

Hareket duyumu: Kas kiriş ve eklemlerde bulunan kinestetik alıcılar; organizmanın hareketleri ve durumu hakkında bize bilgi verir.

Denge duyumu: Beyincik, iç kulaktaki yarım daire kanalları ve beden hareketlerinin yer çekimine göre ayarlamasına denge duyumu denir. Kaslardan gelen duyum ile iç kulaktan gelen duyumun koordinasyonu ile oluşur. Bu duyum sayesinde karanlıkta merdiven çıkabilir, bisiklet kullanabiliriz.

You may also like...

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir