Duyum, Algı ve Bilinçlilik Nedir?
Bilinç; biyoloji, felsefe, sosyoloji ve psikolojinin ilgi alanına giren ve bugün hâlâ tartışılmaya devam edilen bir konudur. Psikolojide bilinç “bireyin iç dünyası ve çevresinden haberdar olduğu, uyaranlara doğru yanıtlar verdiği uyanıklılık durumu” olarak tanımlanır. Uyanık bilinç; duyumu, algıyı, düşünmeyi, öğrenmeyi, problem çözmeyi vb. içerir.
Psikoloji tarihinde bilinçle ilgili farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Psikolojinin konusunun bilinç olması gerektiğini savunan yapısalcılara göre duyum ve algının anlaşılması için insan bilincinin iç gözlem yöntemi ile incelenmesi gerekir. Yapısalcıları eleştiren davranışçı yaklaşım, organizmayı bir kara kutuya benzetir.
Organizmanın içinde gerçekleşen anlama, yorumlama, algılama gibi süreçlerin gözlenemeyeceğini bu yüzden psikolojinin konusunun bilinç olamayacağını savunur. Psikanalitik yaklaşıma göre duyum ve algıda bilinçle beraber bilinç dışı zihinsel süreçlerin de etkisi vardır.
Algının hem fizyolojik hem de psikolojik bir boyutu vardır. Algının fizyolojik boyutu duyu organlarına dayanır. Psikolojik boyutta ise devreye zihin girer. Daha önce belirtildiği gibi algılayanın kendisinden ve uyarıcıdan kaynaklanan birçok faktör algıya yön verir.
Duyum ve algıda bilincin en önemli fonksiyonlarından biri insanı fazla uyarandan korumaktır. Algıda seçicilik denilen bu süreç sayesinde birey birçok uyarandan sadece ilgi alanına girenleri seçer ve algılar.
“Duyum, Algı ve Bilinçlilik”
Bununla birlikte zihin diğer uyaranları da farkında olmadan depolar. Örneğin derste öğretmenin anlattıklarını seçerek algılayan öğrenci farkında olmadan dışarıdan gelen bir sesi, ortamdaki ısıyı, arkadaşının düşürdüğü kalemi de algılar.
Bilincin etkisi, bir duyum veya algının ilk aşamasında daha fazladır. Örneğin ilk kez araba kullanan birinin tüm bilinci etkin bir biçimde devrededir. Kendi hareketlerini ve arabayı tüm ayrıntıları ile bilinçli olarak algılar. Bir süre sonra otomatik hâle gelen bu davranış sonucu kişi kendi hareketlerinin ve arabanın işleyişinin farkında olmadan yanındaki arkadaşının söylediklerini duyup algılayabilir.
