Din Psikolojisi ve Din Bilimleri
Din bilimlerini genel anlamda “din konulu bilimler” olarak tanımlamak mümkündür. Bu disiplinlerin ortak paydaları dindir.
Din bilimleri, din olgusuna sosyal bilimlerin bakış açısıyla yaklaşır. İlke olarak herhangi bir dinin savunmacılığını üstlenmedikleri gibi hiçbir dinî yaklaşımı da reddetmezler.
Din bilimlerinin amacı, dinin insan ruhu, toplum ve kültür üzerinde ne tür etkiler icra ettiğini ortaya koymaktır. Bu nedenle, dinî esaslardan hareket eden ve öne sürdüğü değer yargılarıyla insanın nerede nasıl davranması gerektiğini ortaya koyan hadis, tefsir, kelam, tasavvuf gibi “ilahiyat ilimleri/dinî ilimler”den farklı bir bakış açısına sahiptirler.
Bir ilahiyatçı ile din bilimci arasındaki en önemli fark, ilahiyatçının dini, vahiy eksenli anlamaya ve açıklamaya çalışmasına karşın, din bilimcinin dini, sosyal bilim eksenli anlamaya ve açıklamaya çalışmasıdır.
İlahiyat ilimlerinde Tanrı, peygamber, kutsal kitap gibi iman esasları mutlak gerçek kabul edilip dinin insandan ve toplumdan ne istediği öğrenilmeye çalışılır. Din bilimlerinde ise, metafizik kökeni ve boyutu üzerinde durulmaksızın dinin birey, toplum ve kültürdeki yeri araştırılıp açıklanmaya çalışılır.
Din psikolojisinin de dâhil olduğu din bilimlerinin her biri, din olgusuna farklı bir açıdan yaklaşır, dinin farklı yapı ve işlevleriyle ilgilenir. Başka bir ifadeyle bilimsel temelleri ortak olmasına karşın pratikte her din biliminin kendine özgü bir din algısı ve bu algıya bağlı farklı bir açıklama tarzı mevcuttur.
Din psikolojisinin bilgi ve deneyim paylaşımında bulunduğu başlıca din bilimleri şunlardır:
Din Sosyolojisi
Dinin toplumsal boyutuyla ilgilenir. Genel anlamıyla “sosyolojik teori ve fikirlerin din alanına uygulanması” şeklinde tanımlanan din sosyolojisi, dinlerin inanç sistemlerinin, ibadet şekillerinin ve çeşitli dinî kurumların toplum hayatıyla; toplum hayatının da genel olarak din ile karşılıklı ilişki ve etkileşimlerini inceleyen bir disiplindir.
Din psikologları, dinî olguları bireysel çerçevede ele alıp incelerken din sosyologları, toplumsal bağlamda ele alıp incelerler. Bireyin dindarlığı toplumsal bir yapılanma içerisinde geliştiğine göre din sosyolojisi, din psikolojisinin karşılıklı alışverişte bulunduğu en yakın din bilimlerinden biridir
Din Fenomenolojisi
Dinin olgusal boyutuyla ilgilenir. Bu bilim dalı, dinlerde ortaya çıkan tüm dinî olguları sistematik ve karşılaştırmalı olarak ele alır, onların özünü anlayıp yorumlamaya çalışır. Her dinin yapısındaki dinî eylemler ve inançlar, diğer dinlerdekilere belli bir dereceye kadar benzerlik gösterir.
Din fenomenologları, dinî olguların değişmiş veya dönüşmüş şekillerinin ötesindeki ortak karakterlerini anlamaya, onları kendi asıl özgünlüğü içerisinde tanımaya çalışırlar. Bireyin dindarlığı dinî fenomenlerle kurduğu ilişki çerçevesinde oluşup geliştiğinden dolayı din psikolojisi, din fenomenolojisinin analiz ve değerlendirmelerinden önemli ölçüde yararlanır.
Din Antropolojisi
Dinin kültürel boyutuyla ilgilenir. Bu bilim dalı, çeşitli toplumlarda zamana ve mekâna özel bir takım dinî inanç, ibadet ve uygulamaların kültür yansımalarını araştırır. Din antropologları, farklı kültürlere sahip toplumlarda ortaya çıkan dinî semboller, mitler, dinî ayin, dinî tören ve dinî hareketlerin görünümlerini, anlamlarını, benzerlik ve farklılıklarını araştırıp tespit etmeye çalışırlar. Dindarlık kültürlerde hazır bulunan dinî yapıların içselleştirilmesini ifade ettiği için din antropolojisi, din psikolojisine önemli veriler sağlar.
Din Felsefesi
Dinin düşünsel temelleriyle ilgilenir. Bu bilim dalı, dinî inanç, tecrübe ve olguları felsefî bakış açısıyla ele alıp değerlendirir. Din filozofları, dinin kaynakları, temel iddiaları ve yansımaları hakkında rasyonel, objektif, geniş kapsamlı ve tutarlı düşünceler üretirler ve bu düşünceler üzerinde tartışırlar. Dindarlık, büyük ölçüde zihinsel süreçlere bağlı ortaya çıkıp gelişen bir yapı arz ettiği için din felsefesi, din psikolojisi için önemli bir referans kaynağı teşkil eder.
Dinler Tarihi
Dinin tarihsel gelişimiyle ilgilenir. Bu bilim dalı, insanlık tarihi boyunca dinlerin, ortaya çıkış sebeplerini, tarihsel gelişimlerini, önemli şahsiyetlerini, inanç esaslarını ve uygulama biçimlerini araştırır.
Din tarihçileri, dinin ortaya çıkış sebeplerini, tarih içerisinde aldığı şekilleri, dinî tecrübenin algılanış ve ifade ediliş biçimlerini objektif metotlarla ortaya çıkarıp açıklarlar. Dindarlık, bağlanılan dinin geçmiş kökleriyle anlam bulduğu için din psikolojisi, araştırmalarında ve açıklamalarında dinler tarihinden yararlanır.
