Davranışın Oluşum Süreci Nedir?
Canlılık özelliği gösteren tum varlıklara organizma denir. İnsan, hayvan ve bitki birer organizmadır. Psikolojinin temel amacı insanı incelemektir. İc ve dış çevreden gelerek duyu organlarını harekete geciren her turlu etkiye uyarıcı denir.
Susama, acıkma, uşume gibi uyarıcılar icten gelen; ışık, ses, koku gibi uyarıcılar ise dıştan gelen uyarıcılardır. İcten veya dıştan gelen uyarıcılar, yeteri kadar guclu olursa duyu organlarını etkiler ve davranışın ortaya cıkmasını sağlar. Davranış, organizmanın icsel ve dışsal uyaranlara karşı gösterdiği her turlu tepkidir. Bu tepkiler; yurumek, koşmak gibi doğrudan gözlenebilen vucut hareketleri ya da doğrudan gözlenemeyen duygu ve düşünceler olabilir.
Doğrudan veya dolaylı olarak gözlenemeyen sadece bazı aletler yardımıyla ölçülebilen adrenalin seviyesinin artması gibi tepkiler de davranış kavramının içine girer. Zihinsel sürecler ise dikkat, algılama, problem cozme, hatırlama, rüya görme, hayal kurma gibi doğrudan gözlenemeyen ancak organizmanın davranışını etkileyip yonlendiren, beyin temelli işlemlerdir.
Duyum, algı, öğrenme, bellek, hatırlama, kişilik gibi psikolojik süreclerin tumu uyarıcı ve davranış arasında yer alır.
Örneğin bir kalem (uyarıcı) ile kalemi elinize almanız (davranış) arasında birçok psikolojik sürec gercekleşir. Davranışların ortaya cıkma nedenlerini acıklamak her zaman kolay değildir çünkü insan karmaşık bir organizmadır.
Genç ya da yaşlı, ac veya tok, kalabalık içinde veya yalnız olmak gibi durumlar insan davranışlarını etkiler. Bu yuzden davranışların nedenlerini acıklarken insanın biyolojik özelliklerini, sosyal ve fiziksel çevresini, deneyimlerini, fizyolojik durumunu dikkate almak gerekir.
Davranışın Oluşum Sürecinde (U: Uyarıcı, O: Organizma, T: Tepki)
– Aynı uyarıcı, farklı organizmalarda farklı tepkilerin ortaya cıkmasına sebep olur. Örneğin guzel bir cicek kokusu A organizmasında hoşlanma; kokulara karşı alerjisi olan B organizmasında oksurme tepkisi oluşturabilir Aynı organizma aynı uyarıcıya farklı durumlarda farklı tepkiler gösterebilir. Örneğin insanın ac olduğu zaman aldığı yemek kokusu hoşuna giderken tok olduğu zaman midesini bulandırabilir
– Farklı uyarıcılar aynı organizmada aynı tepkiyi oluşturabilir. Örneğin guzel bir manzara guzel bir muzik, guzel bir tablo insanda heyecan uyandırabilir.
– Farklı uyarıcılar aynı organizmada farklı tepkilere neden olabilir. Örneğin bir öğrenci, arkadaşının ilgisizliği nedeniyle mutsuz olurken okul futbol takımının final macını kazanmasıyla mutlu olur.
