Bellek Nedir? Bellek Türleri ve Belleğin Temel İşlevleri Nelerdir?

Bellek, yaşam boyunca öğrenmiş olduğumuz bilgilerin ve becerilerin saklandığı, gerektiğinde de hatırlanması şeklinde gerçekleşen zihinsel bir işlevdir.

Bellek Türleri

Bellek türleri, duyum belleği, kısa süreli bellek ve uzun süreli bellektir.

Duyum Belleği: Uyarıcı ortadan kalktığı hâlde duyumun çok kısa süre de olsa devam etmesidir. Duyum belleği, göz ve kulak gibi organlarda ışık ve ses gibi uyarıcıların geçici bir süre saklanmasıdır.

Kısa Süreli Bellek: Elde edilen bilgilerin geçici bir süreliğine saklandığı ve bir bölümünün uzun süreli belleğe geçişinin sağlandığı bellektir. Kısa süreli belleğin kapasitesi sınırlıdır. Zihinde bilgileri tutma süresinin çok kısa olduğu (1-3 dk.) bellektir. Bilgi, kısa süreliğine lazımsa kısa süreli belleğe yerleşir. Örneğin, ilk defa karşılaştığımız bir kişinin ismi kısa süreli bellekte yer alır.

Kişiyle görüşmeden sonra da kaybolur. Kısa süreli bellek aksatılmaya çok duyarlıdır. Görüşmeden hemen sonra dikkatimiz başka yöne çekilirse daha çabuk kaybolur. Kısa süreli belleğin en önemli özelliği bilgilerin bir süre sonra silinmesidir.

Uzun Süreli Bellek: Bilgiler kısa süreli bellekten uzun süreli belleğe geçiş yapar. Uzun süreli bellekte yer alan öğrenilmiş bilgiler, uzun zaman burada yer kalabilir. Bu bellekteki bilgiler anlam ve özellikleri bakımından düzenlenir.

Uzun süreli belleğin kapasitesi ve sınırları geniştir. Bilgiler dakikalarca saklanabildiği gibi yıllarca da saklanır. Bilgilerin saklanabilmesi için kelimeler, kavramlar ve semboller arasında bazı ilişkiler kurulur.

Bellek Türleri

Belleğin Temel İşlevleri

Belleğin temel işlemleri, kodlama, saklama, çağırmadır. Bilgiler belleğe kaydedilir, uzun süre saklanır ve gerektiğinde hatırlanarak kullanılır.

Kodlama: Bilginin bellekte işlenebilir hâle getirilmesidir. Uzun süreli belleğe kaydedilen bilgiler kodlanarak kaydedilir. Kodlama çoğu kez otomatik olarak biz istemesek de kodlanır. Dikkatimizi yönlendirerek gelen bilgiyi daha sonra hatırlamamız (örneğin, sınav olacağımızı düşünerek) gerektiğini düşünerek bazı ek kodlamalar da yapabiliriz. Bilginin alınma yoluna göre zihin değişik kodlamalar yapar. Her uyarıcı türü, bellekte kodlanır (işitsel kod, görsel kod, tat kodu gibi).

Saklama (Depolama): Öğrenilen bilgilerin depolanmasıdır. Herhangi bir öğrenme konusunu ya da algısal gereçleri daha sonra hatırlayacak şekilde yineleyerek belleğe yerleştirmedir. Beyne gelen uyarıcılar, orada benzer izler bulamıyorsa yaklaşık yirmi saniye sonra söner ve unutulur (bize yabancı olan terimlerde olduğu gibi).

Elektriksel biçimde gelen uyarıcılar, kimyasal değişime uğrayarak belleğe kaydedilir. Öğrenilen her şeyin zihinde izi kalır. Öğrenilen malzemenin saklanmasına, korunmasına belleme denir. İyi öğrenilmiş şeyler çok tekrar edilirse alışkanlıkları oluşturur. Alışkanlıklar, çok iyi bellenmiş bilgi ve davranışlardır.

Çağırma (Hatırlama): Bilgilerin geri çağrılması hatırlamadır. Bilgiler istendiğinde, bizim arzu ve irademizle bilinç alanına çıkabilir. Bir süre orada bulunduktan sonra tekrar kaybolur. Öğrenilenlerin saklanıp yeniden canlandırılmasına hatırlama adı verilir. Daha önce anlatılan bir konu ile ilgili sorulan sorulara cevap verebiliriz. Oysa soru sorulmadan önce o konu aklımızda olmayabilir. Hatırlama için hatırlamak istediğimiz bilgilerin;

• Bellekte depolanmış olması,
• İyi örgütlenmiş olması yani hangi bilgileri belleğe nasıl bıraktığımızın bilinmesi,
• Depolanmış bilgiye bizi götürecek ipuçlarının var olması gerekir.